JACK BANKS

МОНГОЛЫН УРЧУУДЫН ЭВЛЭЛИЙН ТҮҮХЭН ЗАМНАЛ

1942-1952 он Зураг урлалын газар 1942 OH -Ардын хувьсгалын дараах Монголын шинэ нийгэмд урлагийн хэрэгцээ өсөн нэмэгдэж, уран бүтээлчид хүчээ нэгтгэж, мэргэжлийн түвшинд уран сайхны уйл ажиллагаагаа төлөвлөн явуулах цаг үеийн шаардлага гарсан тэр уед Монгол улсын урлагийн байгууллагуудын уран бүтээлийн ба удирдах хүчнийг бэлтгэх тухай МАХН-ын Төв Хороо, БНМАУ-ын Сайд нарын Зөвлөл тогтоол 12 дугаар сарын 20 нд гарч, Улсын уран сайхны хэрэг эрхлэх газрын харьяанд Дурслэх урлагийн үйл ажиллагааг төвлөрүүлэн зохион байгуулах үүрэгтэй Зураг урлалын газар байгуулжээ. Тус газрын даргаар зураач Д.Чойдог, ахлах зураачаар О.Цэвэгжав нарыг томилж, зураач Д.Лувсанжамц, молоч дархан Сандуйжав, цэвэрлэгч М.Балчыкова нарын бүрэлдэхүүнтэй үйл ажиллагаагаа эхэлсэнд дараа жил нь П.Балдандорж дагалдан зураачаар, Ойдов аж ахуйн эрхлэгчээр ажиллах болов. Энэ тухай “Улсын төв театрын зургийн мэргэжилтэн cyprarч Н.Н.Бельский, зураач Д.Чойдог нар зохион байгуулалт, төсөв төлөвлөгөөг хийж батлуулж байсан санагдана. Эдүгээ Улсын номын сангийн зүүн хойд талд таван өрөө ганц дан жижиг байшинг сэлбэн засч тохижуулаад, дотор нь будаг, номын шүүгээ сандал, мольберт тэргүүтнийг шинээр хийлгэж тус байшингийн ар талд том дугуй палитр, бийрийн зураг бухий “Зураг урлалын газар” гэсэн хаягийг байрлуулан хадаж билээ” гэж О.Цэвэгжав зураач дурссан нь бий. 40 гаруй уран бутээлчдийг нэгтгэсэн уг байгууллага нь -Зураач урчуудад "социалист реализм"-ын аргыг эзэмшуулж, мэргэжил боловсролоо дээшлуулэхэд туслалцаа узуулэх -Идэвхтэн зураач, урчуудыг орон нутагт уран бүтээлийн томилолтоор явуулах, хийсэн бүтээлүүдээр нь үзэсгэлэн raprax. -Дэлхийн II дайны жилуудэд зөвлөлтийн ард тумнийг дэмжих хөдөлгөөн өрнүүлэх. -Социалист бүтээн байгуулалтад ОЛОН нийтийг уриалан дуудахад зураач урчуудын авьяасыг дайчлахад анхаарч байлаа. Тэр үеийн уран бутээлийн гол сэдэв нь хувьсгалт уйл хэргийн төлөө тэмцэлд болон шинэ амьдрал цогцлон байгуулахад идэвхтэй оролцогсод, Өнгөрсөн нийгмийн бурангуйг илчлэх, хуучин суртал, мухар сүсгийг улдэн арилгахын төлөө нэгдмэл санаа, чин эрмэлзлэл, дайчин зоригтой байгааг бахархан үзүүлэх зэрэг байв. Энэ нь Монголын түүхэнд шинэ хуудсыг нээсэн Ардын хувьсгалын ач холбогдол, баатарлаг тэмцэгчдийн алдар гавьяаг мөнхлөхийн зэрэгцээ эх оронч үзлийг төлөвшүүлэх зорилготой байсан юм. Зураг урлалын газар уран сайхны үйл ажиллагаагаа залуу үеийг урлагийн олон төрөл зүйлд сургах, улс орон даяар түүхэн тэмдэглэлт үйл явдал, бүтээн байгуулалтад зориулсан уран бүтээлийн уралдаан, үзэсгэлэнгүүдийг зохион байгуулж, олон нийтэд сурталчлахад чиглэгдэж байлаа. 1943 OH -3-р сараас Дэлхийн II дайны улмаас хэсэгхэн хугацаанд завсарласан зураач, урчуудын мэргэжлийн дугуйланг дахин эхэлж, 7 хоногт 2 удаа оройн цагаар хичээллэхэд зураг урлалын газрын зураачдаас гадна лам нарын артепаас Д.Манибадар, Н.Жамбаа, Н.Жамбаа, улсын хэвлэх үйлдвэрээс Д.Дамдинсүрэн, Н.Лувсансандаг, в театраас Л.Гаваа, Н.Цүлтэм, Б.Гурдорж, Жийгээ Жигжид, цэргийн клубээс Л.Дэлэгням, А.Гүрсэд, мал тариалангийн яамнаас Г.Одон, улсын циркээс Л.Намхайцэрэн, Л.Ванган, Цэнд-Аюуш, 1-р сургуулиас Ц.Доржпалам, Ю.Дорж, багшийн сургуулиас В.Одгийв, үлгэр жишээ бага сургуулиас Б.Чогсом, Л.Махвал нар суралцаж байжээ. Сайн өдөр бүр өнгөт зураг болон урлагийн түүхийг Н.Н.Бельский, Ү.Ядамсүрэн, Д.Чойдог нар зааж байв. -4 дугээр сард Зураг урлалын газрын ажил төрлийн байдалтай маршал Х.Чойбалсан тэргүүтэй Нам, засгийн удирдагчид ирж танилцан зөвлөлгөө өгч, улам ихийг эзэмшин сурч, амжилт гаргахыг ерөөжээ. "Аливаа нэг зургийг зурахдаа хувьсгалт улс төрийн талаар манай үндэсний байдал, түүний хөгжилд тохируулан зурж бүтээх явдал хамгийн чухал нь бөгөөд жинхэнэ хувьсгалын замаар хөгжиж яваа шинэ Монгол улсыг цогцлон дүрслэх явдал та нарын ариун үүрэг мөн" гэж тэрээр хэлсэн байна. /Ахэг ын МУЭХ-ны архивын фонд. Ф.315. д. 1. Хуудас 3/ -Хэсэг зураачид зуны цагаар Ховд, Хөвсгөл, Дорнод, Сэлэнгэ аймагт томилолтоор ажиллаж, 11 дүгээр сард анхны судалбарын үзэсгэлэнгээ Залуучуудын соёлын ордонд гаргажээ. -С.Чоймбол Зөвлөлтийн нэрт барималч С.Д.Меркуровын урланд 2 жилийн хугацаатай хөшөө дурсгалын урлагт суралцах, дадлага хийхээр Москва хотыг зорив. -Октябрийн хувьсгалын 26 жилийн ойг тохиолдуулан зарласан II уралдаан нь манай зураач урчуудын бүтээл өсөн хөгжиж байгаа төдийгүй, шинээр олон авьяастныг тодруулжээ. Уралдаанаас У.Ядамсурэнгийн "Маршал Х.Чойбалсан" (1941), О.Цэвэгжавын "Партизаны цуглаан" (1941), "Маршалын бага нас" (1943), Л.Гаваагийн "Өөрийн мориор цэрэгт морджээ" (1943) зэрэг олон түмний сонирхлыг татсан анхны тосон будгийн зургууд төрсөн юм хэмээн МУЭ-ийг үндэслэгч Д.Чойдог дурссан бий. Уран бүтээлийн уралдаануудын болзолд Зөвлөлтийн улаан армийн шууд дэмжлэгтэйгээр Монголын ард түмэн тусгаар тогтнолоо олж авсан хийгээд Октябрийн хувьсгалын нөлөөн дор Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан нараар удирдуулсан хувьсгалт бүлгэмүүд хэрхэн үүссэн, улс орныг өөрчлөхөд намын үүрэг зэрэг олон сэдвээр бүтээхийг зураач урчуудад Төр, засгаас даалгаж байлаа. 1944 OH -Нам, Засгийн тэргүүнүүд зураачдын төлөөлөгчидтэй уулзжээ. Энэ тухай Ардын зураач, Төрийн шагналт Г.Одон "1944 оны хавар Х.Чойбалсан, Г.Бумцэнд, С.Янжмаа нар зураачдын төлөөлөгчидтэй уулзсан юм. Маршал палехийн лакан зургийг жишээ татаж, оросын мастерууд шиг ундэсний урлагийг хувьсгалт шинэ урлагтай хослуулж зурахыг зөвлөөд, фронтод бэлэг хүргээд ирсний дараахан байсан учир дайны тухай шинэ мэдээлэл хүргэсэн төдийгүй бүтээл туурвилдаа оросын ард тумний эх оронч баатарлаг уйлсэд урлагийн хэлээр нэГДЭЖ ТЭМЦЭХИйг уриалсан хэмээн дурсжээ. Түүнчлэн уулзалтын үеэр Ү.Ядамсүрэнгийн зурсан "Д.Сүхбаатар" (1943) хөргийг авчирч үзүүлэн "Энэ хөрөг бол Сүхбаатарын жинхэнэ үнэн нүүр царайг гаргаж чадсан, хамгийн сайн зураг" гэж үнэлсэн байдаг. -7 дугаар сарын 24-нд Улаанбаатар хотноо Урлагийн ажилтны өргөтгөсөн хурлаар Монгол улсын уран сайхны ба утга зохиолын салбарт хийж гүйцэтгэсэн ажлын болон цаашдын зорилтын талаар хэлэлцсэн байна. Энэ үед зураг урлалын газар олон албан байгууллагаас захиалга авч, амжилттай ажиллаж байлаа. Жишээ нь, Монгол улсын жилийн төсвийн гуравны нэгийг зарцуулсан "Цогт тайж" түүхэн киног бүтээх их үйлст Д.Чойдог, Л.Гаваа, Н.Цүлтэм болон бусад зураачид оролцож, тайз засал, хувцас, жижиг хэрэгсэл, баримал, чимэглэлийг бүтээжээ. -Д.Сухбаатар, Х.Чойбалсан нарын хөргийг үндэсний хээ угалзаар чимэглэж зурсны учир зураач Д.Манибадар БНМАУ-ын Төрийн шагнал хүртлээ. 1949 он -Дүрслэх урлагийн газрын дэргэд Үйлдвэрчний эвлэл байгуулагдаж, бүрэлдэхүүнд нь Д.Чойдог, О.Цэвэгжав, Д.Манибадар, П.Балдандорж, С.Нацагдорж, Ю.Дорж, Ц.Дашдорж, Д.Банзрагч, Д.Дамдимаа, Д.Мажиг нар байжээ /ҮАХЭГ-ын МУЭХ-ны архивын фонд. Ф.315. ХН-2. Хуудас 3-5/. -1948 ОНД сууриа Тавьсан Улаанбаатар хотын Мебелийн үйлдвэрийн даргаар Төрийн шагналт барималч С.Чоймболыг томилж уйлдвэрийн техник технологийг боловсронгуй болгох, бүтээгдэхүүний нэр төрлийг олшруулан, чанарыг нь дээшлүүлэх үүрэг өгсөн байна. Тэрээр үндэсний хээ угалз бүхий сийлбэр, зумбэр хээтэй гэр, албан тасалгааны тавилга зэргийг шинэчлэн хийхийн зэрэгцээ гар аргыг хөнгөвчлөх зорилгоор цахилгаан хөрөө, харуулын зургийг өөрөө гаргаж, уйлдвэрлэлд нэвтрүүлснээр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл ихэд нэмэгджээ. Албан газар, хувь хүмүүсийн захиалгаар Засгийн газрын ордны тавилга, “Их тэнгэр” дэх зочид буудлын ор, ширээ, буйдан болон үндэсний хээ угалз бүхий тавилгын 62 эх загвар гаргаж, урлан бүтээснээс ор, уулзалтын ширээ, сандал, буйдан, номын тавиур зэрэг нь “Их тэнгэр” цогцолбор, Улсын төв номын сан зэрэгт бий. 1997 онд С.Чоймболын мэндэлсний 90 жилийн ойгоор Мебелийн уйлдвэр байсан гудамжийг тууний нэрэмжит болгосон билээ. -Шинээр баригдсан Дуурийн театрын засал чимэглэлийн ажилд Д.Манибадар таазны хээ угалз, Ү.Ядамсүрэн, Д.Чойдог нар тайз, танхимын хөшиг, О.Цэвэгжав ханын енге хээ, С.Чоймбол ширээ, сандал, тусгай суудал, үзэгчийн суудлын хээ угалз, Н.Жамбаа, Д.Дамдимаа, Доржготов нар гадна хананд эртний баатар, мөн бүжиглэж, морин хуур тоглож буй хүмүүс зэрэг 4 горельеф баримлыг тус тус урлаж оролцсон байна. -Tөp Засгийн тэргүүний 30-р байрны талбайд байрлуулах Хүүхэдтэй усан оргилуур, буга, согоо зэрэг баримлуудыг С.Чоймбол, Н.Жамбаа нар бүтээв. 1950 OH -Төр, засгийн захиалгаар манай зураач, барималч, урчууд тусгай үйлчилгээний 30, 50-р байруудын дотоод, гадаад тохижилтыг хийжээ. Уулзалтын болон хүлээн авалтын, зочид гийчдийн амралтын олон өрөө тасалгааны хана, тааз, баганад ингэмэл хээ угалз, байгалийн сэдэвтэй зургууд, аж байдлын сэдэвтэй баримлууд, тавилгуудыг бүтээсэн байна. -Дурслэх урлагийн дунд сургуулийн хоёр дахь төгсөлт болж, 8 хүн мэргэжлийн зураачийн үнэмлэх гардан авчээ. -МУЭХ-ноос уран бүтээлчдийн боловсролд анхаарч байсныг “Тус байгууллагын хэмжээн дээр улс төрийн мэдэц ба мэргэжлийг дээшлүүлэхийн тулд улс төрийн лекц 7 удаа, мэргэжлийн хичээл 12 удаа 48 цаг, уйлдвэрчний доод дугуйлан 7 удаа 28 цаг, шинэ үсгийн хичээл 13 удаа 26 цаг, сонин уншлага 15 удаа тус тус хичээллэсэн байна. Гишууд, ажилчид нь "Хөдөлмөр" сонин ба нам, эвлэлийн хэвлэлүүд, Зөвлөлтийн хэвлэлүүдийг өргөнөөр захиалж ашигладаг ба Зөвлөлтийн урлаг, дурслэх урлагийн тухай лекцийг 7 хоног тутам тогтмол явуулсан" гэж уйлдвэрчний эвлэлийн хурлын протоколд 1950-1951 оны улс төр, гэгээрэл хүмүүжлийн талаараа тайлагнаснаас харж болно /ҮАХЭГ-ЫН МУЭХ-ны архивын фонд. ф.315. ХН-2. Хуудас 7/ 1951 -2 дугаар сарын 15-нд тус байгууллагын ҮЭ-ийн тайлан хурал болжээ. Хурал дээр уран хатгамалч Б.Норолхоо гар урлалын тасаг өрөөгүй, эх загвар байхгүй, материалаар хангадаггуй талаар ГОМДОЛ гаргасанд П.Балдандорж, О.Цэвэгжав, Д.Дамдинсүрэн, Д.Мажиг нар үг хэлж дэмжсэн байна. Энэ үед ДУГ-ын дарга байсан Дашдаваагийн Довчин ...урлагийн ажилтны оройн сургуульд суралцаж байгаа хумүүс хичээл их тасалж байгааг анхааруулаад, байгууллагын тухайн жилийн зорилтыг "Үйлдвэрийн зураг 1600 ш. зурах, 220 мянган төгрөгийн орлого оруулах, үзэл суртлын талаар сайн чанарын 20 бүтээл гаргах, цаг үеийн байдалд холбогдсон 12 плакат хийж хэвлүүлэх, 3 хүнийг шинэ үсэгт тайлах, дүрслэх урлагийн чанарыг сайжруулах" хэмээн танилцуулжээ Д.Довчин нь улсын хэмжээнд уран бүтээлийн болон зурагт хуудасны уралдаан зарлах, сонгуулийн тухай зурагт хуудас бүтээлгэх, зураачдын уран бүтээлийн цомог, бүтээлийн зураг хэвлүүлэх зэрэг олон ажлыг идэвх санаачлага гарган эхлүүлсэн төдийгүй Зөвлөлтийн дүрслэх урлагийн тухай лекц боловсруулан 3 газар уншсан байдаг. /АХЭГ-ын МУЭХ-ны архивын фонд. Ф.315. ХН-2. Хуудас 3-5/ -Ардын гар урлалын болоод мэргэжлийн урлагийн шилдэг бүтээлийг музейн үзмэрт худалдан авахад зориулж улсаас 130 мянган төгрөг олгожээ. -8 дугаар сарын 8-нд "Зөвлөлт улсад зургийн дээд сургууль төгсөж ирсэн оюутан нөхөр Н.Цүлтэм, Г.Одон нарыг тус газрын уран бүтээлийн зураачаар ажиллуулсугай" гэсэн ДУГ-ын тогтоол гарчээ. -ДУГ-ын дэргэд зураачдын оройн сургуулийг 2 ангитай,2 жилийн хугацаатай зохион байгуулж, анги хариуцсан багшаар ЗХУ-д зургийн дээд сургууль төгсч ирсэн залуу зураач Г.Одон, Ц.Доржпалам нарыг томилсон байна. -Бүх аймгийн УС-ын эрхлэгч, зураачид 30 хоногийн мэргэжил дээшлүүлэх курс хийхэд замын зардал, хоол, хичээлийн хэрэгсэл, тосон ба усан будаг, ямбуу, зургийн рам, дэвтэр, харандаа, цаасаар хангажээ. -Улсын захиалгаар У.Ядамсүрэн “Сонгууль”, Д.Чойдог Д.Дамдинсүрэн "Тарвагачин", Д.Лувсанжамц нутгийн бэлчээр", С.Нацагдорж “Тэргүүний ажилчин" Б.Гомбосүрэн “Залуучуудын бригад”, О.Мягмар “Маршал Х.Чойбалсан, Д.Манибадар” “Сургуульд”. Ц.Жамсран “Хот айл”, Ю.Дорж “Нэгдэл”, “Чойбалсан, Сталин уулзсан нь", Б.Равсал “Ухуулах байр”, Д.Мажиг “Чойбалсан-, Б.Норолхоо “Мао Цедун” зэрэг бүтээл хийхээр тухайн оны төлөвлөгөөнд тусгасан байна. "Наадам". “Тал” Б.Сумхүү “Сүхбаатар”. Д.Дэлэгням -ДУГ-ын оны төвөлгөөний биелэлтийн тайлангаас тухайн үеийн үнэлгээг харах боломжтой. Үүнд: Хийсэн ажил Тоо ширхэг Үнэлгээ Уран бүтээлийн зураг 20 1800 Гар урлалын бүтээл 26 1500 Удирдагч ба тэргүүний хүний зураг 320 265 Сүлд, эмблем, тэмдэг 30 100 Том панно 80 320 Байгаль 30 Захиалга 500 Худалдааны зуйл 260 10 9.Рам 100 70 ХН-5. 10 Дотуур рам 300 30 / ҮАХЭГ-ын МУЭХ-ны архивын фонд. ф.315. Хуудас 29/ -Ардын хувьсгалын 30 жилийн ойд зориулсан уран бүтээлийн уралдаанд Тер засгаас 45000 төгрөг зарцуулжээ. Уралдаанд 214 бүтээл ирснээс Д.Чойдогийн "Маршалын хөрөг", О.Цэвэгжавын "Ардын журамт цэрэг нийслэл хүрээнд", Г.Цэрэндондогийн "Адуун сүрэг", П.Балдандоржийн "Хөвсгөлийн ууланд" зэрэг бүтээлүүд шалгарсан юм. -Ардын хувьсгалын 30 жилийн ойгоор ЗХУ-ын Ардын зураач Л.Бубнов уригдан ирж, манай зураачидтай хөдөө судалбар хамт явж, арга туршлагаасаа зааж сургаж, энэ тухай "Искусство" сэтгүүлийн 1954 оны 1-д монголын зураачдын тухай бичсэн нь гадаадын хэвлэлд гарсан урлаг судлалын салбарын анхны чухал бүтээлийн нэг болсон билээ. -ДУГ-ыг өргөтгөж, холбоо байгуулах саналыг боловсруулж 4 ба 12 дугаар сард Урлагийн хэрэг эрхлэх газарт хургуулжээ. -Д.Маньбадар "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол хүртэв. 1952 он -Урлагийн хэрэг эрхлэх хорооны 44 тоот шийдвэрт "ДУГ ын дэргэд гар зурагчдын оройн курсын 1952-1953 оны хичээлийг 10 дугаар сарын 8-наас эхлуулж, багшаар ЗХУ-д зургийн дээд сургууль төгсч ирсэн мэргэжлийн залуу зураач Н.Цүлтэм, Г.Одон, Л.Гаваа, Ц.Доржпалам нарыг томилж, хотын зураач, урчуудад оройн цагаар хичээллэх..."-ийг заасны дагуу 2 жилийн хугацаанд 45 хүнтэй хоёр бүлэг долоо хоногт 4 цагаар хичээллэсэнд Зөвлөлтийн болон Монголын урлагийн тухай тогтмол танилцуулж байжээ. -ДУГ жилд 30 гаруй уран бүтээл, 13 гар урлалын зуйлийг бүтээж, жилдээ 380 мянган төгрөгийн орлоготой боллоо. -Шинээр туурвих бутээлийн агуулга, сэдэв, уран сайхны чанарыг ихэд анхаарч, уран бүтээлд чухал үүрэг гүйцэтгэгч судалбарын уралдааныг зарлаж, нэгдүгээр байрт 500 төгрөг, хоёр, гуравдугаар байрт тус бүр 300 төгрөг, 200 төгрөгийн шагнал олгодог болов. -Ардын хувьсгалын 31 жилийн ойгоор Наадмын асар. Элдэв-Очирын нэрэмжит кино театр, Офицерүүдийн ордон, Тев музейн байр зэрэгт дурслэх урлагийн томоохон үзэсгэлэнг толилууллаа. -Дурслэх урлагийн фондод 60 гаруй зураг, баримал, театрын тайз засал, чимэглэлийн эх зураг, ардын гар урлалын бүтээл авч, улмаар байнгын музейг Худалдааны сургуулийн байранд нээсэн нь дурслэх урлагийн музейн эх ундэс болсон юм.

1952 - 1962 он -Урлагийн хэрэг эрхлэх хорооны 44 тоот шийдвэрт "ДУГ ын дэргэд гар зурагчдын оройн курсын 1952-1953 оны хичээлийг 10 дугаар сарын 8-наас эхлуулж, багшаар ЗХУ-д зургийн дээд сургууль төгсч ирсэн мэргэжлийн залуу зураач Н.Цүлтэм, Г.Одон, Л.Гаваа, Ц.Доржпалам нарыг томилж, хотын зураач, урчуудад оройн цагаар хичээллэх..."-ийг заасны дагуу 2 жилийн хугацаанд 45 хүнтэй хоёр бүлэг долоо хоногт 4 цагаар хичээллэсэнд Зөвлөлтийн болон Монголын урлагийн тухай тогтмол танилцуулж байжээ. -ДУГ жилд 30 гаруй уран бүтээл, 13 гар урлалын зуйлийг бүтээж, жилдээ 380 мянган төгрөгийн орлоготой боллоо. -Шинээр туурвих бутээлийн агуулга, сэдэв, уран сайхны чанарыг ихэд анхаарч, уран бүтээлд чухал үүрэг гүйцэтгэгч судалбарын уралдааныг зарлаж, нэгдүгээр байрт 500 төгрөг, хоёр, гуравдугаар байрт тус бүр 300 төгрөг, 200 төгрөгийн шагнал олгодог болов. -Ардын хувьсгалын 31 жилийн ойгоор Наадмын асар. Элдэв-Очирын нэрэмжит кино театр, Офицерүүдийн ордон, Тев музейн байр зэрэгт дурслэх урлагийн томоохон үзэсгэлэнг толилууллаа. -Дурслэх урлагийн фондод 60 гаруй зураг, баримал, театрын тайз засал, чимэглэлийн эх зураг, ардын гар урлалын бүтээл авч, улмаар байнгын музейг Худалдааны сургуулийн байранд нээсэн нь дурслэх урлагийн музейн эх ундэс болсон юм. 1953 он -МАХН-ын ТХ-ны УТТ-ны 10/15 тогтоолд "Монголын дурслэх урлагийн газрын ажлыг сайжруулах арга хэмжээ" ний талаар "дурслэх урлагийн зүтгэлтнүүдээс ардын үйлдвэрлэлийн нэгдэл, улсын аж ахуй, өвс хадах, морин станц, тосны завод уйлдвэрийн газруудын өсөлт ба тэдний ажиллагаа, манайд үүсгэж байгаа хамтын хөдөлмөрийн бэхжилт, манай ардын хувьсгалын түүхийн үе шатыг өргөнөөр тусгаж, манай ард тумний амьдралын нийтлэг үзэгдлүүдийн дотоод сэтгэлийг нээн гаргасан, одоогийн сэдэвтэй, уран сайхны хувьд сайн бүтээлүүдийг гаргах ажлыг хүчтэй болгосугай" гэж заасан байна. -Уг бүтээлийн 10, уйлдвэрийн зургийн 1, баримал, гар урлалын тус бүр 1 өрөөтэй, 36 үйлдвэрийн зураач, 6 гар урчуудтай болж өргөжжээ. -ДУГ байгуулагдсаны 10 жилийн ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэх тухай Урлагийн хэрэг эрхлэх хорооны 2 дугаар сарын 28-ны өдрийн 2/4 тоот тогтоолд "Ардын хувьсгалын жилуудэд МАХН-ын удирдлага, Зөвлөлтийн ард тумний байнгын тусламжийн үрээр манай үндэсний дурслэх урлаг нь их амжилтыг олж, тус орны хөдөлмөрчдийн үзэл суртлын талаар хумуужуулэх хэрэгт чухал уургийг гуйцэтгэж байна. ... Уран бүтээл зохион байгуулалтын талаар нэлээд өсөн бэхжиж, аймаг бүрт салбартай болсон ба зураачид, гар урчууд 1000 гаруй бүтээлүүд гаргажээ" гэж тэмдэглэсэн байна Үндэсний төв архив. ф. 315. Т.1. хн. 17. ҳ. 17. -МАХН-ын ТХ-ны УТТ-ны 9 дугээр сарын 24-ны 74/193 тоот тогтоол урлагийн байгууллагуудаас боловсон хүчинтэй ажиллах ажиллагааг сайжруулах талаар заасны дагуу Урлагийн хэрэг эрхлэх хороо 10 дугаар сарын 29 нд 19/5 тогтоол гаргаж, "1. Урлагийн ажилтны улс торийн ба мэргэжлийн хичээл сургуулийн явцад хяналт тавьж, чанарыг зохих хэмжээнд хүргэх, 2.Шинийг санаачлан бүтээсэн тэргүүний сайчуудыг алдаршуулж, урамшуулах ажлыг өргөн зохион байгуулах, 3.1954 оны орчуулгын төлөвгөөнд зөвлөлтийн урлагийн сурах бичгүүд ба тэргүүний мастеруудын тухай ном, статья-г өргөн орчуулахаар оруулахаас гадна 7 хоног тутам зөвлөлтийн туршлагын тухай ажилчдад тогтмол танилцуулж байх"-аар заасан нь "Уран сайханчдад тусламж" сэтгүүлд хэвлэгджээ. -Урлагийн хэрэг эрхлэх хорооны 11 дүгээр сарын 13-ны едрийн 21/6 тоот тогтоолд ДУГ-ын уран бүтээлчдийн 1953 онд хийсэн 50 бутээлийг Дум-н фондод 61280 төгрөгөөр авахыг даалгажээ. -Урчуудын артель байгуулагдав. 1954 OH -8 дугаар сарын 16-ны өдрийн МАХН-ын ТХ-ны УТТ ны "Дурслэх урлагийн уран бүтээлийн ажлыг сайжруулах тухай" тогтоолд "...ард тумний дотор Монголын дүрслэх урлагийн амжилтыг ерген сурталчилахын тул Улаанбаатарт болон гар урлалын музей байгуулах" гэж заасан байна. -9 дүгээр сарын 20-нд Урлагийн Хэрэг Эрхлэх Хорооны мэдэлд уран сайхны фонд Сф/-ыг байгуулах тухай БНМАУ-ЫН СнЗ-ийн 524 тоот тогтоол гарсанд "Дурслэх урлаг ба гар урлалын музейд уран бутээлүүд худалдан авах, улсын захиалгат зургийн хөлсийг олгох, төвийн зурагчдыг аймгуудад явуулах ба хөдөөгийн зурагчид урчуудыг хотод уран бүтээлийн томилолтоор ируулэх, дурслэх урлагийн түр үзэсгэлэн ба нүүдлийн үзэсгэлэн байгуулах, зурагчид урчуудын улстер, мэргэжлийн хэмжээг дээшлүүлэх асуудлыг зохиох зэрэгт зарцуулахаар жил бүр 200.000 төгрөг бүхий Дүрслэх урлагийн улсын уран сайхны фондыг Урлагийн хэрэг эрхлэх Хорооны мэдэлд байгуулсугай" гэжээ. -Энэ оны орчуулгын төлөвлөгөөнд Зөвлөлтийн урлагийн сурах бичгүүд ба тэргүүний бүтээлчдийн тухай ном, өгүүллийг өргөн орчуулахаас гадна 7 хоног тутам Зөвлөлтийн туршлагын тухай ажилчдад тогтмол танилцуулж байх тогтоол гарчээ. Монголын урчуудын эвлэл 1955-1989 он 1955 OH -5 дугаар сарын 24-ний өдрийн МАХН-ын ТХ-ны УТТ ны 133 тоот тогтоолд: "Манай оронд дүрслэх урлагийг цаашид хөгжүүлэх зорилгоор 1. МУЭ-ийг байгуулсугай. 2. МУЭ-ийн Их хурлыг 1955 оны III улиралд хуралдуулсугай. Урчуудын Их хурлыг бэлтгэх, зохион байгуулах Хороог дор дурьдсан бурэлдэхуунтэйгээр байгуулсугай. Үүнд: Чойдог /Бэлтгэх хорооны дарга/, Доржпалам, Цэвэгжав, Одон, Одгийв, Пурэв /Урлагийн Хороо/, Чоймбол, Чүлтэм, Дүрслэх урлагийн зүтгэлтэн, уран барималчид, гар урчуудын дунд урчуудын эвлэлиЙН ДҮРМИЙН ТӨЛөвлөгөөг Ичинхорлоо /үйлдвэрийн хоршоо/ өргөн таниулж, тэднийг УЭ-ийн гишүүнд элсүүлэх ажлыг Зохион байгуулах хороонд даалгасугай" гэж заав. Үүний дагуу Монголын ДУГ-ыг Монголын Урчуудын Эвлэл /МУЭ/ болгон нэгдүгээр нарийн бичгийн дарга 1, нарийн бичгийн дарга 1, эксперт-зурагчин 3 хэн бүрэлдэхүүнтэйгээр зохион байгуулахаар шийдвэрлэжээ. Үүнээс нарийн бичгийн дарга нар нь тус эвлэл ба түүний харьяа байгууллагуудын ажлыг удирдана, эксперт-зурагчид нь тус эвлэлийн гишүүдийн уран бүтээлийн ажилд туслах, эрхэлсэн мэргэжлийн ажлын хэмжээг дээшлүүлэх арга хэмжээг ЗОХИОН байгуулах ажлыг эрхэлнэ, зураг - баримлын үйлдвэр нь зурагчин, барималчин, мужаан зэрэг мэргэжлийн 18 хүнээр бүрдэнэ гэж ажил үүрийг тодорхойлсон байна. -МУЭ-ийн анхдугаар их хурал 9-р сарын 28-30-нд хуралдав. Тус хуралд "Дүрслэх урлагийн уран бүтээлийн одоогийн байдал, цаашид тавих зорилт" гэсэн илтгэлийг Дойдог тавьсан нь 1. МАХН-ЫН Жолоодлого, зөвлөлтийн ард тумний тусламжтайгаар манай ард түмний амьдралд гарсан еерчлэлтууд 2. Социалист реализм бол манай уран бүтээлитйн арга мөн 3. Манай оронд социализм байгуулахын төлөө зүтгэгч хөдөлмөрчид нь манай уран бүтээлийн гол баатрууд 4. Дүрслэх урлагийн өндөр үзэл суртлын төлөө 5. Дүрслэх урлагийн бүтээлчдийн ур чадварыг цуцалтгүй дээшлүүлэхийн төлөө 6. Дүрслэх урлагийн шинжлэл судлал, шүүмжлэлийг хөгжүүлэхийн төлөө 7. Чимэх-чимэглэх урлагийн шинэ хөгжлийн төлөө 8. Дүрслэх урлагийг нийтийн хүртээл болгохын төлөө 9. Урчуудын эвлэлийг бэхжүүлэхийн төлөө гэсэн хэсгээс бурдсан байна. "Ардын хувьсгалаас хойш манай дүрслэх урлаг ард түмнийхээ урлагийн уламжлалыг эх булгаа болгон хөгжүүлэхдээ Д.Сухбаатараас "Дэлхийн тэргүүний шатанд орох хамгийн боловсон улсуудын соёл боловсролоос шалгадаг сайныг авч, өөрийн байдалд тохируулан хэрэглэх хэрэгтэй" гэсэн зарчмыг баримталж ирлээ.....МАХН манай дурслэх урлагийг социалист реализмийн замаар, өндөр үзэл санаа, намч зарчмын замаар ард түмэнд үйлчлэх замаар чиглүүлэн удирдсан юм..... Феодалуудтай ширүүн тэмцэл явуулж байсан Ардын засгийн анхны жилүүдэд тэргүүний зураачид нь харандаа, бийрээрээ намын бодлогыг нэвтрүүлэн, хөдөлмөрчин олон түмнийг хувьсгалт тэмцэлд дуудаж байв. Үүний дараа шинэ залуу зураачдыг сургаж хүмүүжүүлэх үе эхэлсэн ба үүний зэрэгцээ энэ залуу зураачид ухуулах байр, улаан гэр, улаан булан чимэглэх, баяр ёслолоор гудамж байшин чимэглэх, үзэсгэлэн самбар байгуулах зэргээр хөдөлмөрчин түмэнд сурталчилгаа, тэднийг хүмүүжүүлэх ажилд идэвхтэй оролцож байв. 1934. 1941 онуудад зурагт суралцах сайн дурын бүлгэмүүд байгуулагдан түүнд зураг сонирхогч шинэ залуу зураачид, урчууд орж суралцан, уран зургийн анхны мэдлэгтэй болж, уран бүтээлийг бие даан хийх болсны үндсэн дээр 1942 оны сүүлээр зураачид, урчуудын уран бүтээл, хичээл хумүүжил, үйлдвэрийн ажлын төв болсон Дүрслэх урлагийн газар байгуулагдан, түүний салбарууд 18 аймагт ажиллах болсон нь урчуудын бутээх санаачлагыг өргөжүүлж бутээлдээ социалист реализмийн аргыг хэрэглэх, мэргэжил чадвараа дээшлүүлэхэд нь багагүй тус болсон гэж зүй ёсоор ТЭМДЭГЛЭХ ёстой" гэж Д.Чойдог илтгэлдээ онцлон дурджээ Үндэсний төв архив. ф. 315. Т.1. хн. 30. Х. 30-34/ Анхдугаар хурлаас МУЭ-ийн шинэ дүрмийг батлах, дээд байгууллагыг байгуулах асуудлыг хэлэлцэж, МУЭ-ийн Хороог 27 хүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулж, тэргүүлэгчээр Л.Гаваа, А.Даваацэрэн, Д.Довчин, Ү.Ядамсүрэн. В.Одгийв. Г.Одон, Д.Чойдог, С.Чоймбол, Н.Цүлтэм нарыг сонгон, МУЭ-ийн Хорооны даргаар Д.Чойдогийг баталжээ. Анхдугаар их хурлаар МУЭ-ийн Хорооны нарийн бичгийн дарга нарын бүрэлдэхүүнд Д.Довчин, Д.Чойдог, Н.Цултэм нар орсон ба 1 дугээр нарийн бичгийн даргаар Д.Чойдог, Зураг, баримал, чимэх урлагийн уран бүтээлийн асуудал эрхэлсэн нарийн бичгийн даргаар Н.Цултэм, Зураг баримлын үйлдвэр ба аж ахуй, санхүү эрхэлсэн нарийн бичгийн даргаар Д.Довчинг тус тус баталжээ. Тус хурлаар баталсан байгууллагын дүрэмд зорилгыг "МУЭ марксизм-ленинизмын үзэл суртлыг үндэс болгож МАХН, Монголын ард тумний уйлсэд уран бүтээлчийн үйл ажиллагааг чиглүүлэн зохион байгуулж улс үндэснийхээ шинэ эрин уеийг дурслэн үзүүлж хөдөлмөрчин олныг гоо зүйн боловсрол хүмүүжилтэй болгох зорилготой" гэж тодорхойлов. Мен "МУЗ бол эх орныхоо социалист нийгмийн бүтээн байгуулах бух ард тумний их уйлсэд хуч хөдөлмөрөө зориулж, монголын шинэ дурслэх урлагийг өрнүүлэн хөгжүүлэхэд авьяас билгээ идэвхлэн дайчлагч БНМАУ-ын зураач, урчууд болон урлаг судлагч нарыг эвлэлдүүлсэн хуулийн этгээдийн эрх бүхий уран бүтээлийн олон нийтийн байгууллага бөгөөд МУЭ-ийн дүрмийг удирдлага болгон ажиллана. ...Бодит амьдралыг тегелдер тусган узуулэх чадалтай, орчин үеийн урлагийн шалгарсан арга социалист реализмыг уран бүтээлийн гол арга болгож, дурслэх урлагийн үндэсний барил, зураач, урчуудын урлан дурслэх өвөрмөц онцлогийг өрнүүлэн хөгжүүлнэ" гэж МУЭ-ийн анхны заажээ. Хурлаас "...ардын засгийн жилуудэд намын удирдлагаар зөвлөлтийн ард тумний сэтгэл харамгуй тусламжтайгаар Манай дүрслэх урлаг уран бүтээлийн шинэ шинэ амжилт олж, ялангуяа сүүлийн жилүүдэд уран зураг, баримал. Чимэглэх урлагийн бүтээл сэдэв, зуйлээр баяжиж, урчуудын тоо олширч, дурслэх урлагийн нийгмийн үүрэг хэзээ хэзээнээс их өсөж, түүнийг ард түмэн эрхэмлэн хүндэтгэх боллоо" гэж онцолсон юм. "Монголын залуу дурслэх урлаг дэлхий дахины сонгодог урлаг, зөвлөлтийн дүрслэх урлагийн ур нөлөөгөөр социалист реализмын аргыг бүтээлчээр эзэмшиж, дурслэх урлагийн шавхагдашгүй ундарга болсон ардын урлагийг хөгжүүлэх, мэргэжлийн урлагийн холбоог бэхжүүлэх талаар нам засаг байнга анхаарал халамж тавьсаар ирлээ" гэж тэмдэглээд "МУЭ-ийг байгуулсан байгаа явдал бол манай дурслэх урлагийн хөгжилтийн ур дун, урчуудын итгэл найдвар, ендер хариуцлагыг хүлээлгэж байна. Урчуудын эвлэл социалист реализмын зарчмыг дараалалтай эзэмшүүлэх ажлыг гартаа авч урчуудын емне тавигдаж байгаа зорилтыг биелүүлэхэд тэдний хүчийг зохион байгуулах төв нь юм" гэж уран бүтээлчдэд намаас хүлээлгэсэн үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлсон байна. -10 дугаар сарын 13-ны өдрийн МУЭ-ийн Хорооны Тэргүүлэгчдийн 04 тоот тогтоолоор 1. Уран зургийн секцийн даргаар Г.Одон 2. Уран баримлын секцийн даргаар С.Чоймбол 3. Хэвлэлийн зургийн секцийн даргаар В.Одгийв 4. ЧИМЭХ, ЧИМЭГЛЭХ урлагийн секцийн даргаар Ү.Ядамсурэн 5. Театрын тайз чимэглэлийн секцийн даргаар Л.Гаваа нарыг тус тус томилжээ. 1956 OH -4 дүгээр сард МУЭ-ийн хорооны дарга Д.Чойдог хүнд евчний улмаас зуурдаар нас барсан тул Н.Цүлтэмийг тус байгууллагын даргаар томилов. -Баримлын үйлдвэрийг өргөтгөх тухай БНМАУ-ын Сайд нарын Зөвлөлийн тогтоолд "...МУЭ-ийн Хорооны баримлын үйлдвэрийг өргөтгөн хүрлийн тасаг, керамикийн тасаг хоёрыг аж ахуйн тооцооны үндсэн дээр 1956 оны 7-р сард нэмэн байгуулж, ажилд оруулах..." гэж заасны үндсэн дээр эдгээр тасгийг шинээр нээсэн байна. -Керамикийн пийшин барьж, ашиглалтад оруулав. -Д.Лувсанжамц торон хэвлэлийн тасгийг байгуулж, төрөл бүрийн урлалын зуйлийг хийж байсан нь Хэвлэл чимэглэл, гар урлалын уйлдвэрийн суурь болжээ . -"Монгол ардын гар урлал" /84 хуудас/, уран зураач Д.Манибадарын "Үндэсний хээ угалз" /92 хуудас/, уран бүтээлийн цомог /25 хуудас/, ил захидал /12 зураг/ хэвлэж, Монголын дүрслэх урлагийг гадаад, дотоодод сурталчлав. -Улсын төв музейн дэргэд Дүрслэх урлагийн салбар музей байгуулсан нь одоогийн Уран зургийн галерейн суурь болсон билээ. -Румын, Болгар, Унгар, Чех, Герман, Зовлолт улсуудад 400 бүтээл бүхий үзэсгэлэн толилуулсан байна. -Н.Цүлтэм, Л.Намхайцэрэн, Л.Гаваа нар "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цолыг хүртжээ. 1957 ОН -Хөдөө орон нутаг, аймгуудад урчуудын салбар NC бурэн байгуулагдаж дууссанд 100 гаруй хүн ажиллаж, 30.000 гаруй төгрөгийн бүтээгдэхүүн нийлүүлэх болсноор СнЗ-ийн 8 дугаар сард 367 тоот тогтоол гарч, МУЭ-ийн дэргэд БНМАУ-ын Уран сайхны фондыг байгуулжээ. Тус фонд нь "....гишүүд дурслэх урлагийн зүтгэлтнүүдийн бүтээлч үйл ажиллагааг дэмжиж, уран бүтээлийн захиалга, гэрээ хийж, томилолтоор явуулах зэргээр тэдний хөдөлмөрийг зохион байгуулж, сэдэвт бүтээл гаргахад нь тусална. Мен гарсан бүтээлийг олшруулах, борлуулах, гишүүдийн соёл ахуйн хангамжинд туслах ажлыг гүйцэтгэх..." /ндэсний төв архив. ф. 315. Т.1. хн. 75/ зорилготой байгуулагдсан юм. гавьяат -Уран барималч С.Чоймболд Урлагийн зүтгэлтэн цол олгосон байна. -ӨМӨЗО-ны 10 жилийн ойд зориулж 100 гаруй бүтээлтэй үзэсгэлэн гаргаж, бэлэглэн үлдээжээ. 1958 он -Дүрслэх урлагийн сургуулийн баримлын ангийн анхны төгсөлт болов. -7 дугаар сарын 16-нд МУЭ-ийн ээлжит бугд хурал хуралдаж, тус байгууллагын сүүлийн 3 жилд зохионбайгуулсан ажлыг дугнэж, улмаар МАХН-ын ТХ-ны III бугд хурлын түүхт шийдвэр, БНМАУ-ын 1958-1960 онд хөгжүүлэх 3 жилийн төлөвлөгөөг биелүүлэхэд анхаарлаа хандуулжээ. Бүгд хурал дээр 20 гаруй хүн үг хэлж, уран бүтээлийн чанарыг сайжруулах, орчин үеийн амьдралыг нийгэм журамт реализмийн аргаар унэн бодитой тусган харуулахад чиглэсэн тодорхой санал тавьж, урчуудын ажилд саад болж байгаа дутагдлыг илрүүлэн шүүмжилсэн байна. Энэ хурлаар БНМАУ-ын СнЗ-ийн 524 тоот тогтоолын дагуу БНМАУ-ын Уран сайхны фондыг үүсгэн байгуулсан ба уг фондын дүрмийг хэлэлцэн батлав. Мен муЭХ-ны дэргэд уран барилгын секцийг байгуулж, даргаар нь Б.Чимэдийг сонгожээ. -УБДС-ийн дэргэд ЕБДС-д зураг. шугам зураг, хеделмерийн хичээл заах дээд мэргэжилтэй багш бэлтгэх зураг хөдөлмөрийн ангийг 26 хүнтэй анх нээжээ. 1959 оны есдүгээр сард Москвагийн Багшийн дээд сургуулиас Аркадий Петрович Строганов уран зургийн багшаар, Воронеж хотоос Борис Михайлович Гончаров шугам зургийн багшаар уригдан ирж ажиллаж байв. Тэр уед зураач Г.Одон уран зургийн багшаар, Б.Шагдарсүрэн шугам зургийн, барималч А.Даваацэрэн галбирийн анатоми, урлагийн түүхийн багшаар Д.Нацагдорж, сийлбэрийн багшаар А.Гэвшээхүү, мужаан чимэглэл зургийн багшаар Д.Сандагдорж нар ажиллаж байжээ. 1959 он -3 дугаар сарын 6-нд БНМАУ-ын СнЗ-ийн "дурслэх урлагийн уран бүтээлийг сайжруулах зарим арга хэмжээний тухай" тогтоол гарчээ. -6 дугаар сарын 22-нд МУЭ-ийн ээлжит бугд хурал хуралджээ. Тус хурал дээр МУЭ-ийн дарга Н.Цултэм "Нийгэм журамт реализмийн аргыг эзэмшиж, шинэ урлагаар магтан дуулья" илтгэл тавьсан байна. -Москва хотноо "Манеж"-ийн цэлгэр танхимд зохион байгуулагдсан социалист орнуудын үзэсгэлэнд /1958.12.26-1959.03.27/ дурслэх урлагийн бүх төрлийг хамарсан 200 бүтээлээр оролцов. Уг үзэсгэлэнд Албани, Болгар, Унгар, Вьетнам, Ардчилсан Герман, Хятад, Ардчилсан Солонгос, Монгол, Польш, Румын, ЗХУ, Чехословак гэсэн 12 орны 3000 гаруй бүтээл дэлгэгдсэн билээ. Дайны дараах 10 гаруй жилд социализмийн замаар хөгжиж буй улсуудын уран сайхны уйл ажиллагааны тайлан үзэсгэлэн дээр Монголын үзмэр уран сайхны эрэл хайгуул хязгаарлагдмал, Зөвлөлтийн урлагийг дуурайсан хэмээн шүүмжлүүлжээ. Тухайлбал, Болгарын төлөөлөгч Николай Шмиргел "Үндэсний онцлог бол зураач хүнийг өөрийнхөө "дүр төрх"-ийг алдахаас хамгаалдаг төдийгүй бүтээЛД нь ард тумнийх нь давтагдашгүй шинж чанарыг шингээж байдаг. Монголын тасагт үндэсний өвөрмөц, жинхэнэ мен чанар үгүйлэгдэж байна, үзмэрүүдийг Зөвлөлтийн юм уу. Болгарын бүтээлүүдтэй хольж тавихад ялгарах юм алга. Бүтээлүүд хэвшмэл, эрмэлзлэлгүй байдалтай байна" гэжээ/ Социалистическое искусство и действительность. М., 1959. х.20/. Чухамхүү энэ оновчтой шүүмжлэл хувьсгалын жилуудэд ад үзэгдэж байсан Монголын ундэсний уламжлалт урлаг, ялангуяа "монгол зураг"-ийг сэргээн хөгжихөд онцгой нөлөө үзүүлсэн билээ. -Л.Намхайцэрэн "Ойн савдаг", "Буурал бусгуй" жужгийн тайз засал, Г.Одон "Ажлын дараа" зураг, Н.Цүлтэм "Талын айл", "Хивсчид" зургаараа тус тус Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртжээ. 1960 ОН -1 дүгээр улиралд УБДС-ийн Дүрслэх урлагийн ТЭНХИМ нь ФМФ-аас тасран зураг хөдөлмөрийн тэнхим болж, эрхлэгчээр нь Г.Одонг томилжээ. Тус тэнхим нь 24 оюутан бүхий нэг ангитай, ахмад багш Базарсадаар удирдуулан, уран зураг, шугам зураг, хеделмерийн мэргэжлийн багш нарыг бэлтгэх болсон ба 1962 оны хавар анхны багш нараа төгсгөв. Улмаар жил бүр элсэлт авах болжээ. -УБДС-д зураг хөдөлмөрийн оройн анги нээж, 36 оюутан элсүүлэв. Эрхлэгчээр Ц.Байвааг томилсон байна. -УБДС-ийн уран зургийн анги анхны элсэлтээ авчээ. 1961 ОН -Уран барималч Л.Махвалын эх загвараар Их зохиолч Д.Нацагдоржийн хөшөөг цутгуурчин Дамдинжав, Шагдарсүрэн, Доржготов, Ванданпүрэв нар хүрлээр цутгажээ. Ардын хувьсгалын 40 жилийн ойгоор боссон 9 метрийн өндөртэй социализмийн бүтээн байгуулалтын үеийн анхны хүрэл хөшөөнд 5 тонн тавтын зэс зоос орсон ГЭДЭГ. -Сийлбэрч Л.Дорж, Д.Гунд, Д.Гэлэгдандар нарт "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цолыг олгожээ. 1962 OH -12 дугаар сарын 5-нд МУЭ-ийн II их хурал хуралдав. Тус хуралд эрэгтэй 178, эмэгтэй 16 хүн оролцсоноос 165 нь МУЭ-ийн гишүүн уран бүтээлч байжээ. Төлөөлөгчдийн дунд дээд боловсролтой зураач 30. Терийн шагналт зураач 8, УГЗ-9 байв. МУЭХ-ны I нарийн бичгийн дарга Н.Цүлтэм "Социализмийн өрнүүн хөгжилтийн үеийг дүрслэн чимэглэе" илтгэлд "МАХН-ын ТХ-ноос урлаг, утга зохиолын үзэл суртлын талаар гаргасан удаа дараагийн тогтоол заалтууд УЭ-ийн ажил, амьдралын гол мөрдлөг болж, орчин үеэ үнэн зөвөөр тусган дурсэлж, хөдөлмөрчдийг эх оронч, интернационалч үзлээр хүмүүжүүлэх үйлст гол ажиллагаагаа чиглуулж ирлээ" гэж онцлоод анхдугаар хурлаас хойш 7 жилийн хугацаанд олсон уран бүтээлийн ололт амжилтыг төрөл бүрээр нь дүгнэсэн байна. Тус хурлын үеэр МУЭ-ийн бугд хурлын гишүүдээр 41 хүнийг, МУЭ-ийн Хорооны тэргүүлэгчдээр Д.Амгалан, Л.Гаваа, Б.Дамбийням, Л.Намхайцэрэн, Г.Одон, Н.Цултэм, Д.Санжаа, Г.Цэрэндондог, Ү.Ядамсурэн нарыг сонгож, МУЭХ-ны 1 дугээр нарийн бичгийн даргаар Н.Цүлтэм, орлогч даргаар Г.Цэрэндондог нарыг баталжээ. Мөн УСФ ын хороог байгуулж, даргаар нь Г.Цэрэндондогийг, МУА ийн шалган байцаах комиссын бүрэлдэхүүнд Д.Гонгор, А.Сэнгэцохио, Д.Довчин нарыг сонгосон байна. МУЭ-ийн II их хуралд зориулсан үзэсгэлэнд 232 бүтээлчийн 712 бутээл ирснээс 167 бүтээлчийн 577 бүтээлийг толилуулжээ. Үүнд: уран зураг ба монгол зураг, сийлбэр, театр, киноны эх загвар, баримал, зурагт хуудас, зураасан зураг, шог зураг, хатгамал, цаасан хайчилбар, гоёл чимэглэл, шаазан ваар бүтээлүүд дэлгэгдсэн байна. -МУЭ үүсч хөгжсөний 20 жилийн ойг тэмдэглэв. Ойд зориулсан тайлан үзэсгэлэнг нээж Төрийн хошой шагналт О.Цэвэгжав хэлсэн үгэндээ "...манай хувьсгалт шинэ урлаг... Зевлөлтийн бодит урлаг, ах дуу социалист орны баялаг туршлагыг сурч, судлан өөрийн орны социализмийн өрнүүн байгуулалтын их хөдөлмөрт хамт оролцон зүтгэсээр эдүгээ жинхэнэ реалист урлаг болон хөгжиж ирлээ. 1942 онд ДУГ нь 2 зураач 1 дагалдантайгаар анх ажиллаж байсан бол одоо 18 аймагт биеэ даасан салбартай, 300 гаруй зураач урчуудыг харьяалсан олон нийтийн байгууллага..... болжээ гээд тус үзэсгэлэнгийн бүтээлүүд а.Хувьсгалын эхэн үе. б.Монголын дурслэх урлагийн газар буй болсон уе, в.Монголын урчуудын анхдугаар болон II их хурал хуртлэх үеийн хөгжлийг харуулсан гэдгийг онцлов. -МУЭ-ийн хороо санаачлан "Хуухдийн уран бүтээлийн үзэсгэлэн"-г улсын хэмжээнд гаргахаар шийдвэрлэн, 6-р сарын 1-нд Олон улсын хүүхдийг хамгаалах өдрийг тохиолдуулан уралдаан зарлаж, дугнэж үзэсгэлэн гаргасан юм. Тэр үед МУЭ-н хорооны орон тооны бус нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан УГЗ Д.Сандагдорж уг үзэсгэлэн, уралдааныг гардан зохион байгуулжээ. Харин 1963 онд уралдаан завсарлаад 1964 оноос жил бүр уламжлалт ажи болон зохион байгуулагдаж, 1972 оноос Гэгээрлийн яам, МХЗЭ-ийн ТХ, Монголын Пионерийн төв зөвлө, 1973 оноос Монголын Хуухдийн Төлее фонд гэсэн тер олон нийтийн байгууллагууд хамтран оролцдог болсон юм. -8-р сарын 13-ны өдрийн МАХН-ын Төв Хорооны улс терийн товчооны 288-р хурлын тогтоолоор үзэсгэлэн байгуулах, урчуудын жил тутмын уран бүтээл болон гадаад орноос соёлын хэлэлцээрээр урлагийн төрөл бурийн үзэсгэлэнг хөдөлмөрчдөд үзүүлэн сурталчилж байх зорилгоор МУЭ-ийн хорооны дэргэд уран бүтээлийн үзэсгэлэнгийн танхим, Дүрслэх урлагийн музей, бусад газарт урчуудын тайлан үзэсгэлэн, бие даасан болон сэдэвт үзэсгэлэн олноор байгуулахыг заав. -Зураач Г.Одон, уран барималч Н.Жамбаа нар "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цолыг хүртсэн байна.

1962 - 1972 он Монголын Урчуудын Эвлэл 1962 он -12 дугаар сарын 5-нд МУЭ-ийн II их хурал хуралдав. Тус хуралд эрэгтэй 178, эмэгтэй 16 хүн оролцсоноос 165 нь МУЭ-ийн гишүүн уран бүтээлч байжээ. Төлөөлөгчдийн дунд дээд боловсролтой зураач 30. Терийн шагналт зураач 8, УГЗ-9 байв. МУЭХ-ны I нарийн бичгийн дарга Н.Цүлтэм "Социализмийн өрнүүн хөгжилтийн үеийг дүрслэн чимэглэе" илтгэлд "МАХН-ын ТХ-ноос урлаг, утга зохиолын үзэл суртлын талаар гаргасан удаа дараагийн тогтоол заалтууд УЭ-ийн ажил, амьдралын гол мөрдлөг болж, орчин үеэ үнэн зөвөөр тусган дурсэлж, хөдөлмөрчдийг эх оронч, интернационалч үзлээр хүмүүжүүлэх үйлст гол ажиллагаагаа чиглуулж ирлээ" гэж онцлоод анхдугаар хурлаас хойш 7 жилийн хугацаанд олсон уран бүтээлийн ололт амжилтыг төрөл бүрээр нь дүгнэсэн байна. Тус хурлын үеэр МУЭ-ийн бугд хурлын гишүүдээр 41 хүнийг, МУЭ-ийн Хорооны тэргүүлэгчдээр Д.Амгалан, Л.Гаваа, Б.Дамбийням, Л.Намхайцэрэн, Г.Одон, Н.Цултэм, Д.Санжаа, Г.Цэрэндондог, Ү.Ядамсурэн нарыг сонгож, МУЭХ-ны 1 дугээр нарийн бичгийн даргаар Н.Цүлтэм, орлогч даргаар Г.Цэрэндондог нарыг баталжээ. Мөн УСФ ын хороог байгуулж, даргаар нь Г.Цэрэндондогийг, МУА ийн шалган байцаах комиссын бүрэлдэхүүнд Д.Гонгор, А.Сэнгэцохио, Д.Довчин нарыг сонгосон байна. МУЭ-ийн II их хуралд зориулсан үзэсгэлэнд 232 бүтээлчийн 712 бутээл ирснээс 167 бүтээлчийн 577 бүтээлийг толилуулжээ. Үүнд: уран зураг ба монгол зураг, сийлбэр, театр, киноны эх загвар, баримал, зурагт хуудас, зураасан зураг, шог зураг, хатгамал, цаасан хайчилбар, гоёл чимэглэл, шаазан ваар бүтээлүүд дэлгэгдсэн байна. -МУЭ үүсч хөгжсөний 20 жилийн ойг тэмдэглэв. Ойд зориулсан тайлан үзэсгэлэнг нээж Төрийн хошой шагналт О.Цэвэгжав хэлсэн үгэндээ "...манай хувьсгалт шинэ урлаг... Зевлөлтийн бодит урлаг, ах дуу социалист орны баялаг туршлагыг сурч, судлан өөрийн орны социализмийн өрнүүн байгуулалтын их хөдөлмөрт хамт оролцон зүтгэсээр эдүгээ жинхэнэ реалист урлаг болон хөгжиж ирлээ. 1942 онд ДУГ нь 2 зураач 1 дагалдантайгаар анх ажиллаж байсан бол одоо 18 аймагт биеэ даасан салбартай, 300 гаруй зураач урчуудыг харьяалсан олон нийтийн байгууллага..... болжээ гээд тус үзэсгэлэнгийн бүтээлүүд а.Хувьсгалын эхэн үе. б.Монголын дурслэх урлагийн газар буй болсон уе, в.Монголын урчуудын анхдугаар болон II их хурал хуртлэх үеийн хөгжлийг харуулсан гэдгийг онцлов. -МУЭ-ийн хороо санаачлан "Хуухдийн уран бүтээлийн үзэсгэлэн"-г улсын хэмжээнд гаргахаар шийдвэрлэн, 6-р сарын 1-нд Олон улсын хүүхдийг хамгаалах өдрийг тохиолдуулан уралдаан зарлаж, дугнэж үзэсгэлэн гаргасан юм. Тэр үед МУЭ-н хорооны орон тооны бус нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан УГЗ Д.Сандагдорж уг үзэсгэлэн, уралдааныг гардан зохион байгуулжээ. Харин 1963 онд уралдаан завсарлаад 1964 оноос жил бүр уламжлалт ажи болон зохион байгуулагдаж, 1972 оноос Гэгээрлийн яам, МХЗЭ-ийн ТХ, Монголын Пионерийн төв зөвлө, 1973 оноос Монголын Хуухдийн Төлее фонд гэсэн тер олон нийтийн байгууллагууд хамтран оролцдог болсон юм. -8-р сарын 13-ны өдрийн МАХН-ын Төв Хорооны улс терийн товчооны 288-р хурлын тогтоолоор үзэсгэлэн байгуулах, урчуудын жил тутмын уран бүтээл болон гадаад орноос соёлын хэлэлцээрээр урлагийн төрөл бурийн үзэсгэлэнг хөдөлмөрчдөд үзүүлэн сурталчилж байх зорилгоор МУЭ-ийн хорооны дэргэд уран бүтээлийн үзэсгэлэнгийн танхим, Дүрслэх урлагийн музей, бусад газарт урчуудын тайлан үзэсгэлэн, бие даасан болон сэдэвт үзэсгэлэн олноор байгуулахыг заав. -Зураач Г.Одон, уран барималч Н.Жамбаа нар "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цолыг хүртсэн байна. 1963 OH -УБДС-ийн Зураг хөдөлмөрийн тэнхимийн дэргэд Муз ийн Хорооны санаачилгаар уран зургийн анги нээсэн бөгөөд 1967 онд анхны төгсөлт болсон байна. Анхны төгсөлтөөс Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Б.Чогсом, Б.Равсал Ч.Батмөнх зэрэг алдартай уран бүтээлчид төржээ. Уг тэнхимээс С.Рэнцэн, Ш.Болд, С.Нацагдорж, Х.Содномцэрэн, Д.Нацагдорж, Д.Сандагдорж Н.Адьяабазар, Л.Бавуудорж, С.Нацагдорж, П.Цэгмид, Н.Содном, Ш.Чулуудай, М.Амгалан, М.Лхагвадорж, Г.Дунбүрээ, Л.Гүрсэд, Г.Баяр зэрэг олон авьяастан Монголын дурслэх урлагт унэтэй хувь нэмрээ оруулсаар явна. -Н.Жамбаа "Айраг", "Сухбаатарын хөшөө", "Эмнэг сургалт" уран баримлуудаараа Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртжээ. 1964 он -4 дүгээр сарын 9-нд Улсын багшийн дээд сургуулийн дэргэд зургийн анги байгуулах тухай МАХН-ын ТХ-ны Улс төрийн товчооны тогтоол гарчээ. Тус ангид Ардын зураач О.Цэвэгжав, С.Нацагдорж, Б.Балдан, С.Чогсом нарын манай алдар хүндтэй зураачид багшилж байсан бөгөөд эдүгээ үйл ажиллагаагаа тэлж, МУБИС-ийн Дүрслэх урлаг Технологийн сургууль болжээ. Улмаар 1998 онд тус сургуулийн дэргэд докторын зэрэг олгох зөвлөл байгуулагдаж, Ц.Эрдэнэцог "ХХ зууны Монголын уран зургийн өнгө зохирол" сэдвээр анхны докторын зэрэг хамгаалсан байна. Энэ тэнхимаас 2003 онд Монголын анхны урлаг судлалын ШУ-ны доктор, профессор терсен бегеед одоо доктор, дэд профессор Ц.Эрдэнэцог удирдан эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлыг төлөвлөн удирдаж байна. Тэнхимийн багш нарын эрдэм шинжилгээний бүтээл, цомог нийтлэгдэж, олны хуртэл болсоор байна. -Театрын зураач Ц.Доржпалам зүтгэлтэн" цол хүртжээ. "Урлагийн гавьяат 1965 OH -3 дугаар сарын 31-нд Монголын дурслэх урлагийн музей байгуулах Сайд нарын Зөвлөлийн тогтоол гарча -Уйлдвэр хоршоололын дэргэд "Ардын урлалын ан нээн 20 шахам уран сийлбэрчийг бэлтгэн гаргах). 1965 1968 онд дээрх сургуульд 16 хун суралцаж байна -У.Ядамсурэн, О.Цэвэгжав нар "Ардын зураач алх цол хүртэв. link: https://youtu.be/WStnabQqNfA -А.Сэнгэцохио "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цолоор шагнуулжээ. 1966 он -6 дугаар сарын 29-нд "Соёл урлагийн хуучин дурсгалт зуйлийг цуглуулах, хамгаалах тухай" МАХН-ын ТХ, БНМАУ ын СнЗ-ийн тогтоол гарав. -7 дугаар сарын 23-нд дурслэх урлагийн музей хаалгаа нээжээ. Анх байгуулагдахдаа эртний болон орчин үеийн 300 гаруй үзмэртэй байснаас Өндөр гэгээн Занабазарын бүтээлийн дээжис, Их хүрээний алдарт зураач урчуудын танка зураг, зээгт наамлын сор бүтээлүүд, зураач Б.Шарав, Цагаан Жамба, Д.Манибадар, А.Соёлтой, Ү.Ядамсурэн нарын бүтээлүүд, үе дамжсан уран дархчуудын нуд, гар, ухааны ураар бүтээгдсэн ган сийлбэр эдлэлүүд хадгалагдсаар байна. Одоо 5000 гаруй үзмэртэй. Дурслэх урлагийн музей байрлаж буй энэ барилгыг анх 1905 оны уед худалдаа арилжаа хийх зорилгоор Оросын худалдаачин Гудвинцал барьжээ. Тус байранд Ардын хувьсгалаас емне Хятадын банк, 1921 оноос Оросын Улаан Цэргийн комендантын байр, 1930-1961 он хүртэл "Өндөр хоршоо" буюу Улсын их дэлгүүр, МУЭ-ийн Хорооны үзэсгэлэнгийн танхим ажиллаж байв. Г.Занабазарын мэндэлсний 350 жилийн ойгоор Дүрслэх урлагийн музейг түүний нэрэмжит болгосон юм. 1967 ОН -Монголын зураач урчууд өөрсдийн хүчээр Үзэсгэлэнгийн танхимаа босгож /1966-1967/, анхныхаа үзэсгэлэнг дэлхийн сонгодог уран зургуудын хуулбар зургуудаар гаргажээ. Хоёр дахь үзэсгэлэн нь Баянхонгор аймгийн Соёл урлагийн 10 хоногт зориулсан үзэсгэлэн байв. Үзэсгэлэнгийн танхимын анхны даргаар Д.Гончигийг томилсон ба 8 хуний орон тоотой, 38300 төгрөгийн цалингийн фондтой ажиллаж эхэлжээ. Улаанбаатар хотын ерөнхий архитектор Б.Чимэдийн зураг төслөөр 600 шоо метр талбай бүхий Үзэсгэлэнгийн танхимыг барихад Улсаас 300.000 төгрөг зарцуулах зөвшөөрөл өгч /1966 оны 3 дугаар сарын 28 нд /. Ардын хувьсгалын 45 жилийн ойн баярын емне барьж дуусгах үүрэг өгсөн боловч 1966 оны 5 дугаар сараас 1967 оны 6 дугаар сар хүртэл МУЭ-ийн Хороо уран бүтээлчид, ажилчдын хүчээр 306.000 төгрөгөөр барьжээ. Барилгын ажил хэрхэн өрнөж байсан талаар 1966 оны 11 дүгээр сарын 4-нд хуралдсан МУЭХ-ны Тэргүүлэгчдийн хурлын 7 тоот протоколд Гадаадад суралцаж байгаа оюутан Санчир, Туяа, Ноожоо, Тербат, Доржсүрэн нар 7 дугаар сарын 28-наас 8 дугаар сарын 2 хүртэл барилга дээр ажиллаж, дулаалгын нух 3,72 м3 ухлаа" гэсэн бий. Мен МУЭХ-ны архивт 1. Цонхнуудын дээрх шевелюр гагнуулах 5-6/XI Одон, Гончиг хариуцна 2. Бетон шал хийх талаар модон заводын чулууны тасагтай тохирон хэлэлцэх Санжаа хариуцна 3. Тоосгон өрлөг 59м3 хийж дуусгах 6/XI 10-13/XI Дунбүрээ, Гунгаа, Цэмбэлдорж, Лувсандорж одоо ажиллаж буй 5 хуний хамт Гэмпил хариуцна 4. Дулаалгын 30 машин үнсийг тээж, таазан дээр гаргах ба тараах 14-15/XI Одон бух ажилчдын субботникоор хийх 5. Хаалга цонхнуудын 104 рам, хаалгануудын 12 рам угсарч суулгах Одон, үйлдвэрийн 3 мужаан 14-20/XI 6. Цонх, хаалганы шилийг замаскадах 20-30/XI Үйлдвэрээс 26 хүн авч Субботник хийлгэх..." гэх зэрэг олон баримт улджээ. -12 дугаар сарын 20-нд МУЭ-ийн нэрэмжит шагнал бий болгох тухай БНМАУ-ын Сайд нарын зөвлөлийн тогтоол гарчээ. 1968 Oн -2 дугаар сарын 2-нд "Ардын гар урлалыг хөгжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай" БНМАУ-ын СнЗ-ийн тогтоол гарав. -7 дугаар сарын 20-нд Монголын Залуу уран бүтээлчдийн анхдугаар үзэсгэлэн МУЭ-ийн үзэсгэлэнгийн танхимд Нээлтээ хийв. БНЧСУ-ын Прагийн Үйлдвэр урлагийн дээд сургуульд суралцаж байсан П.Балдандорж болон зураач Г.Сосай, Г.Дунбүрээ, Г.Баяр, Ардын зураач, төрийн шагналт зураач О.Цэвэгжав нарын бүтээл тавигджээ. О.Цэвэгжав Энд "Эхийн цагаан сэтгэл" бүтээлээ тавьсан юм. Үзэсгэлэн нээгдснээс 10 хоногийн дараа МАХН-ын Төв Хорооны Үзэл суртлын хэлтсээс уг үзэсгэлэнг хааж, залуу уран бүтээлчдийн зөвлөлгөөнийг хийжээ. Энэ үеэр уран бүтээлийн шинэ чиг хандлагын талаар маргаан, халуун яриа болсон байна. Улмаар энэ нь МАХН-ын Төв хороонд хүрч, Төв Хорооны тогтоол гарч, хэд хэдэн хүнийг арга хэмжээ авахад хүргэжээ. -12-р сарын 16-нд МУЭ-ийн III их хурал хуралдав. МУЭ-ийн III их хурал 1968 оны 2-р сарын 16-нд хуралдан "Уран дүрслэлээр орчин үеэ чимье" илтгэлийг МУЗХ-ны нарийн бичгийн дарга Н.Цүлтэм, УСФ-ын Хорооны тайлан илтгэлийг Г.Цэрэндондог, МУЭХ-ны ШБК-ын илтгэлийг Д.Довчин нар тавьж хэлэлцүүлэв. Тус хурлаар МУЭ-ийн Бугд хурлын гишүүнээр 41 хүн, УСФ-ын хороонд 29 хунийг тус тус сонгож, МУЭХ-ны нарийн бичгийн дарга нараар Д.Амгалан, Л.Гаваа, Б.Гомбосүрэн, Л.Дашдэлэг, Д.Сандагдорж, Н.Цүлтэм, Г.Цэрэндондог, Г.Одон, У.Ядамсурэн нарыг баталж, МУЭХ-ны даргаар Н.Цүлтэм, УСФ-ын Хорооны даргаар Г.Цэрэндондог, ШБК-т О.Мягмар, А.Даваацэрэн, Д.Гонгор нарыг сонгон батлаж, мон МУЭ-ийн дүрэмд зарим өөрчлөлт оруулжээ. 1969 он -1 дүгээр сарын 29-нд МАХН-ын ТХ-ны УТТ-ны "МУЭ ийн Хорооны ажлын тухай" 28 тоот тогтоолын дагуу МУЭ-ийн II бүгд хурал хуралдаж /1969-7-30/, Н.Цүлтэм "Социалист реализмийн зарчмыг биелүүлэхэд зураачдын үүрэг" илтгэл тавьж, "хөрөнгөтний" гэсэн тодотголтой бүтээлүүдийн талаар тайлбарлан ярьжээ. "Алдаа гаргасан" гэгдэх зарим бүтээлчид уг хэлсний дараа МАХН-ын ТХ ны УТТ-ны орлогч гишүүн Б.Лхамсүрэн үг хэлэв. Тэрээр "...суулийн жилуудэд манай зарим зураачдын бүтээлд болон ер нь дурслэх урлагийг хөгжүүлэх зарчмын асуудал дээр алдаатай буруу хандлага узэгдэж байна. Зарим зураачид социалист реализмаас гажиж, хөрөнгөтний урлагийн хэлбэрдэх арга барилыг дуурайсан хийсвэр зургийг зуржээ. Тийм бүтээлийг дэвэргэн хамгаалагчид гарч, улмаар урлагийг хөгжүүлэх марксч, ленинч зарчмыг эсэргүүцэн шүүмжлэх үзэгдэл илрэв. Энэ бол тун ноцтой зүйл юм. Ийм учраас энэ оны эхээр МАХН-ын ТХ-ны УТТ ны гишууд МУЭ-ийн нарийн бичгийн дарга нарыг хүлээн авч манай дурслэх урлагийн өнөөгийн байдал, түүнд оршин буй алдаа дутагдлын талаар ярилцсаны үндсэн дээр "МУЭХ-ны ажлын тухай" тогтоол гаргав. МУЭ-ийн удирдлага хөрөнгөтний үзэл суртлын хөнөөлт хор нөлөег дутуу үнэлж, өнгөцхөн буруушаах төдийгөөр хязгаарлаж, зарчимт хатуу тэмцлийг хийгээгүй, эвлэрэнгүй хандсанд оршиж байсныг уг тогтоолд тодорхой заасан юм. ...Бугд хурлын илтгэлд нэр нь гарч байгаа хүмүүсийн алдааны шалтгаан янз бүр байгаа боловч уран бүтээлийг хөгжүүлэх намын чиг шугам, гол зарчмыг ямар нэг хэмжээгээр дутуу ойлгож, хөрөнгөтний үзэл суртлын нөлөөнд аль нэг хэмжээгээр автагдсан байна. Хурал дээр О.Цэвэгжав, Г.Баяр, Ж.Цэнджав нар уг хэлж алдаагаа хүлээж байгаа нь сайн хэрэг бөгөөд алдаагаа яаж зассанаа ажил хэрэг, уран бүтээлээрээ харуулах ёстой" гэжээ. МУЭХ-ны II бүгд хурлын тогтоолд "...зураач О.Цэвэгжав, П.Балдандорж, Б.Төрбат, Г.Баяр, Ц.Доржсүрэн, урлаг судлагч Ж.Цэнджав нар нийгмийн хөгжлийн улмаас үүсэн гарч буй марксист ленинист гоо зүй, социалист реализм, дүрслэх урлагийн бүтээлийн үзэл суртлыг өндөржүүлэх шаардлагыг ул ухамсарлан, уран сайхны шинэ эрлийг буруугаар ойлгосны уршгаар манай дүрслэх урлагийн намч, ардач, дайчин чанарыг алдагдуулж, хөрөнгөтний хэлбэрдэх, хийсвэрлэх урлагийг дуурайх, мөн Тийм үзэгдлийг дэвэргэсэн хариуцлагагүй үг яриа гаргаж, залуу зураачдыг ахмад зураачдын эсрэг сөргүүлэн тавьж, дүрслэх урлагийн одоогийн байдлыг буруугаар тайлбарлах явдал үзэгдэж байв. Ийнхүү үзэл суртал, гоо зүйн чиг баримтлалыг сулруулснаас эмх замбраагүй үзэгдэл зарим бүтээлчдэд илэрсэн нь юуны өмнө МУЭ-ийн удирдлага тэдгээр үзэгдэлтэй эвлэрэнгүй хандаж, цаг тухайд нь зарчимчаар хатуу тэмцэлгүй, хариуцлагаа сулруулсны уршиг гэж тус бүгд хурал дугнэж байна. Манайд харш үзэл суртал, амьдралын үнэн мөн чанарыг гуйвуулдаг хэлбэрдэх, хийсвэрлэх зэрэг хөрөнгөтний үзэл санааны аливаа илэрлийг МУЭ, манай урлаг судлагч, шүүмжлэгчид, нийт урчууд тухай бүрийд нь тас цохиж байх хэрэгтэй" хэмээн заажээ. Тогтоолын дагуу нам эвлэлийн гишүүдэд тодорхой арга хэмжээ авч улмаар тэднийг алдаагаа засч, марксизм ленинизмийн сэдэвтэй бүтээл хийх үүрэг өгсөн байна. -УСФ үйлдвэрлэлийн эх бүтээлийн уралдаан зарлаж төв орон нутгаас ирсэн 800 гаруй бүтээлээр Улаанбаатарт тусгай үзэсгэлэн байгуулж, шалгарсан эх загваруудыг уйлдвэрт нэвтрүүлжээ. -Б.Шаравын мэндэлсний 100 жилийн ойг тэмдэглэжээ. Энэ үед УСФ-ын харьяанд Торон хэвлэлийн тасгийг өргөтгөн Хэвлэл чимэглэлийн үйлдвэрийг бий болгосон ба тус үйлдвэрийг Б.Шаравын нэрэмжит болгов. -Д.Амгалан "Их барилгын талбайд", "Өлгий нутгийн минь өглөө" бүтээлүүдээрээ БНМАУ-ын Төрийн шагнал хүртжээ. -Сийлбэрч С.Сэнгээд "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол ОЛГОЖЭЭ. -4 дүгээр сарын 30-нд МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг анх зураач С.Рэнцэн, барималч Л.Дашдэлэг нар бие даасан үзэсгэлэнгээрээ хүртэв. 1970 он -Улаанбаатар хотын Урчуудын эвлэлийн салбарыг өргөтгөн зохион байгуулж, аж ахуйн тооцоотой биеэ даасан байгууллага болгов. -4 дугээр сард В.И.Лениний мэндэлсний 100 жилийн ойд зориулж МУЭ-ийн Хорооноос "Дүрслэх урлаг" сэтгүүлийн анхны дугаарыг "Монгол зураг" нэртэй гаргав. -УСФ-ын хороо, урлал уйлдвэрлэлийн удирдлагыг боловсронгуй болгож, төлөвлөгөөтэй хөгжүүлэх зорилгоор 1970 оноос эхлэн төвийн үйлдвэр салбарын жилд гүйцэтгэх ажил үйлчилгээг урьдчилан тооцоолж, улирал, сараар мөрдөж, ажилладаг болсноор уйлдвэр, салбарууд ашгийнхаа 60 хувийг УСФ-дод төвлөрүүлж, Фонд нь жилийн эцэст нийт ашгийнхаа 40 хувийг буюу 1.500.000 төгрөгийг улсад өгдөг байлаа. УСФ-ыг УГЗ, зураач Г.Цэрэндондог олон жил удирдсан бөгөөд 1982 оноос Ардын зураач, Төрийн шагналт Б.Гомбосүрэн толгойлох болжээ. -Уран хатгамалч зүтгэлтэн" цол хүртжээ. Б.Цэрмаа "Урлагийн гавьяат -МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг барималч М.Мижирийн "Д.Сухийн дурсгал" хөшөө, С.Дондогийн "Баянцагаан" "Адуучин" уран зураг, Ч.Батмөнхийн Халх голд хийсэн судалгаа, "Бэлчээр" зурагт болон Дорноговь аймгийн ҮЭ ийн салбарт тус тус олгов. 1971 он -УСФ-ын дэргэд Гар урлалын тасгийг байгуулав -БНМАУ-ын СнЗ-ийн тогтоолоор 1971-1972 оны хичээлийн жилээс Хөгжим бүжгийн дунд сургуулийн дэргэдэх уран зургийн ангийг өргөтгөн, дүрслэх урлагийн тусгай сургууль байгуулж, уран зураг, зураасан зураг баримал, гар урлалын ангиудыг нээжээ. дахин өргөтгөн зохион байгуулагдсан Дүрслэх урлагийн дунд сургууль 3-р арван жилийн сургуулийн зүүн хойно цэцэрлэг байрлах асан байранд хичээллэж эхэлжээ. Захирал Д.Амгалан, хичээлийн эрхлэгчээр Ц.Сүхбаатар, еренхий эрдмийн багшаар багшаар Х.Сухбаатар, Н.Хорлоо, С.Цэвэг, Р.Гомбожав, Ч.Дамдинжав, Хатанбаатар, мэргэжлийн С.Дондог, Ц.Будбазар, Л.Гаваа, Л.Дашдэлэг, Д.Нямхүү, Доржсурэн, П.Пурэвдорж, Я.Туяа, Н.Темербаатар /монгол зураг Жамбал, Самошкин, Пхаасурэн, Ц. Менжин Я.Оюунчимэг, Б.Томорхуяг, Ч.Гунгаасүх, Р.Энхтайван Б.Пүрэвсүх, Ц.Амгалан, Х.Цэгмид /барималч Ц.Дагваням С.Элбэгдорж нар 1980 оны эхэн үе хүртэл багшилж байв Мөн ЗХУ-аас /хуучин нэрээр/ мэргэжилтэн багш нар ирж гобелейн, керамик урлалын мэргэжлээр мэргэжилтэн бэлтгэх сургалт явуулж эхлэв. 1972-1973 оны хичээлийн жилээс нэхмэл хатгамал, сийлбэр, монументаль ба реклам чимэглэийн ангиуд нээж нийт 9 мэргэжлээр 130 гаруй оюутантай хичээллэх болсон. БНМАУ-ын СнЗ-ийн 1973 оны тавдугаар сарын 19-ний өдрийн 177 тоот тогтоолоор Улсын Их Сургуулийн биеийн тамирын заалын залгаа нэг давхар барилгыг Дүрслэх Урлагийн дунд сургуульд суллан өгөхийг Соёлын яаманд даалгаснаар материалаг баазын хувьд чамгүй сайжирчээ. Ингэснээр жилдээ 160-185 хүүхэд суралцах болж уйл ажиллагаа нь өргөжин тэлжээ. 1986 онд захирал Д.Амгалан МУЭ-ийн Хорооны орлогч даргаар дэвшин ажиллаж, захирлаар зураач Ч.Ичинноров ажилласан байна. 1989 оноос зураач Ц.Цэгмид, 1996 оноос Н.Сэргэлэн захирлаар ажилласан ба одоогийн СУИС-ийн байранд орсон байна. Дүрслэх урлагийн дунд сургууль нь 1992 оноос дурслэх урлагийн коллеж, 1996 оноос Урлагийн ундэсний их сургуулийн урлахуй ухааны эрдэм шинжилгээний төв болж, сургалтыг дунд ба бакалаврын түвшинд эхэлсэн ба Монгол Улсын Гэгээрлийн яамны сайдын тушаалаар 1998 онд СУИС-ийн харьяа Дүрслэх урлагийн дээд сургууль, 2010 онд СУИС-ийн ДУС болгожээ. Одоо хоёр салбар, таван тэнхимээс бүрдэж, 400 гаруй оюутан хичээллэж, 40 орчим уран бүтээлч багш ажиллаж буй тус сургуулийн захирлаар зураач Л.Бумандорж ажиллаж байна. -Бүх ард тумний урлагийн үзлэгийг улс даяар анх удаа зохион байгуулав. Ардын урлагийг сурталчлах энэ том ажил үйлст Ү.Ядамсүрэн, Л.Гаваа нарын манай нэрт уран бутээлчид онцгой үүрэг гүйцэтгэв. -Ардын хувьсгалын 50 жилийн ойгоор Зайсан толгой дахь Зөвлөлтийн дайчдын хөшөөг барималч Ц.Доржсурэн, П.Зулзага, архитектор А.Хишигт нарын эх загвараар Зөвлөлтийн барималчдын хамт бутээн босгов. Зураач Я.Үржнээ, Б.Доржханд нар уг цогцолборын ханын зураг чимэглэлийг хийв. -Д.Лувсанжамц "Урлагийн гавьяат зутгэлтэн" цолоор шагнуулав. -Ц.Даваахуугийн "Хувьсгалын дуулиан" цуврал р МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хүртэв. 1972 OH -8 дугаар сарын 11-нд МУЭ-ийн Хорооны сурталчлах Мандалговь хотод Зөвлөлтийн уран зургийн үзэсгэлэнг дэлгэн сурталчлав. -9-10 дугаар сард Булган, Ховд, Өвөрхангай, Хэнтий аймагт "Уран бүтээл туурвих арга зам" сэдвээр бүсчилсэн курсыг зохион байгуулав. Нийт 17 уран бүтээлч оролцов. -Монголын дурслэх урлагийн байгууллага уусч хөгжсөний 30 жилийн ойг ёслол төгөлдөр тэмдэглэж, 330 бүтээлтэй үзэсгэлэн гаргажээ. -Д.Дамдинсүрэнд "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол ОЛГОЖЭЭ. -М.Цэмбэлдорж "Дервен улирал" зураг, Ц.Ойдов "Сухийн бага нас", Таван хошуу мал сийлбэр, Д.Буяндалай "Д.Сух" баримал, Г.Одон "Уран сайханчид" зураг болон "САНАЛБАТ" хамтлагийн Д.Сандагдорж, Л.Батсух, Д.Нацагдорж нар "Шинэ эрин Дархан хот" цуврал хулдаасан бар бүтээлүүдээрээ МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хүртлээ. -Өмнөговь айMarT KepaMикийн тасаг нээв.

1972 - 1982 он 1972 он -8 дугаар сарын 11-нд МУЭ-ийн Хорооны сурталчлах Мандалговь хотод Зөвлөлтийн уран зургийн үзэсгэлэнг дэлгэн сурталчлав. -9-10 дугаар сард Булган, Ховд, Өвөрхангай, Хэнтий аймагт "Уран бүтээл туурвих арга зам" сэдвээр бүсчилсэн курсыг зохион байгуулав. Нийт 17 уран бүтээлч оролцов. -Монголын дурслэх урлагийн байгууллага уусч хөгжсөний 30 жилийн ойг ёслол төгөлдөр тэмдэглэж, 330 бүтээлтэй үзэсгэлэн гаргажээ. -Д.Дамдинсүрэнд "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол ОЛГОЖЭЭ. -М.Цэмбэлдорж "Дервен улирал" зураг, Ц.Ойдов "Сухийн бага нас", Таван хошуу мал сийлбэр, Д.Буяндалай "Д.Сух" баримал, Г.Одон "Уран сайханчид" зураг болон "САНАЛБАТ" хамтлагийн Д.Сандагдорж, Л.Батсух, Д.Нацагдорж нар "Шинэ эрин Дархан хот" цуврал хулдаасан бар бүтээлүүдээрээ МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хүртлээ. -Өмнөговь айMarT KepaMикийн тасаг нээв. 1973 он -Болгарын Софи хотод нээгдсэн социалист орнуудын реалист уран зургийн үзэсгэлэнд 60 шахам бүтээлээр оролцжээ. Уг үзэсгэлэнгээс Н.Цүлтэм "Уриа" уран зургаараа "Шилдэг бүтээл"-ийн шагнал хүртжээ. -Л.Намхайцэрэнд "Ардын зураач" цол олгов. -Ховд аймгийн зураач Д.Мишиг нь Улаанбаатар хотноо уран бүтээлийн бие даасан үзэсгэлэнгээ амжилттай зохион байгуулсан тул МУЭ-ийн нэрэмжит шагнал хүртжээ. 1974 он -БНМАУ-ыг тунхагласны болон Улаанбаатар хотын 50 жилийн ойд зориулан 413 бүтээл бүхий үзэсгэлэн зохион байгуулав. -Н.Цүлтэм "Ардын зураач". Б.Гомбосүрэн "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цолоор тус тус шагнуулжээ. -Зураач О.Мягмар "Хедеегийн баягалан", "Тамирын охин" киноны зураг, уран хатгамалч Ж.Магсармаа "SHMAY мандтугай", уран Дархан С.Дамдинжав "В.И.Ленин", "Д.Сух" бутээлүүдээрээ МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хүртэв. 1975 OH -3 дугаар сарын 20-21-нд МУЭ-ийн IY их хурал хуралдан "Дурслэх урлагийн үзэл суртал, уран сайхны хэмжээг дээшлуулье" ИЛТГЭЛИЙГ Хэлэлцлээ. Илтгэлд МАХН-ын TX ноос МУЭ-ийн талаар гаргасан тогтоолыг мөрдлөг болгон. дурслэх урлагийн үзэл суртал, ур чадварыг нэмэгдүүлж, удаа дараа тэмдэглэсэн их ойнуудыг уран бүтээлийн амжилтаар угтаж, үзэсгэлэн сурталчилгаа, үйлдвэр үйлчилгээний хүрээ ч өргөжлөө гэж дурдсан байна. МУЭ-ийн IV их хуралд ЗХУ, БНБАУ, БНАГУ-ын зураачдын холбооны төлөөлөгчид, нам засгийн удирдагчид оролцов. Их хурлаар МУЭ-ийн удирдах байгууллагын сонгууль болж, анхдугаар бүгд хурлаа хийв. МУЭ-ийн Хорооны даргаар зураач Н.Цүлтэм, МУЭ-ийн Уран сайхны фонд эрхэлсэн нарийн бичгийн даргаар зураач Г.Цэрэндондог, МУЭ-ийн нарийн бичгийн даргаар зураач Д.Амгалан, Л.Гаваа, Б.Гомбосүрэн, Б.Доржханд, Г.Одон, Д.Сандагдож, Ү.Ядамсүрэн нарыг баталжээ. МУЭ ийн шалган байцаах комиссын даргаар О.Мягмарыг сонгов. -7 дугаар сарын 3-нд Залуу уран бутээлчдийн Улсын анхдугаар зөвлөгөөн дээр "Уран бутээлчдийн залуу халааг халамжлан хүмүүжүүлье" илтгэлийг хэлэлцэн, улмаар МУЭ ийн дэргэд "Залуу уран бүтээлчдийн нэгдэл"-ийг байгуулав. Залуусын дунд олон талт бүтээлч үйл ажиллагаа явуулах уран бутээлийн үзэсгэлэнг жил бүр гаргах зорилготой энэхуу нэгдлийг зураач Б.Нацагдорж 1983 он хүртэл удирдсан юм. -Л.Гаваа, Д.Амгалан, Г.Одон нар "Ардын зураач" цол хүртжээ. -Шог зураач А.Гүрсэд "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цолоор шагнуулжээ. -П.Цогзол "Тунгалаг Тамир", "Нар хиртсэн жил" киноны зургаараа МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хүртэв. 1976 он -Улаанбаатар хотноо "Хуримын ордон"-г босгох их ажил өрнөхөд уран бүтээлчид гадаад, дотоод засал чимэглэлд идэвхийлэн оролцож, Д.Амгалан, А.Сэнгэцохио нарын зураг төслөөр М.Амгалан, Л.Чуваамид нарын удирдлага дор бүтээн туурвисан билээ. -Гар урлалын үйлдвэрийн уран сайхны удирдагчаар Л.Чуваамидийг, эх загварын зураачаар А.Сэнгэцохио нарыг тус тус томилжээ. Тус үйлдвэрийн даргаар Р.Буянбадрах байсан ба Хэвлэл чимэглэлийн үйлдвэрийн даргаар Р.Цэдэв. Хотын салбарын даргаар Б.Доржханд, Үзэсгэлэнгийн танхимын даргаар Б.Нацагдорж нар ажиллаж байв. -"Дурслэх урлаг" сэтгүүлийн нарийн бичгийн даргаар Д.Уламбаярыг ажиллуулах шийдвэр гарчээ. -Дүрслэх урлагийн дунд сургууль 30 жил, Улсын багшийн дээд сургууль 25 жилийн ойгоо тус тус тэмдэглэжээ. -Орон нутгийн салбаруудын дагалдан барималчдын мэргэжлийг дээшлүүлэх 1 сарын курс хийв. -Монгол Зөвлөлтийн зураачдын эвлэлуудийн хамтран ажиллах 1976-1980 оны төлөвлөгөөнд гарын үсэг зурав. -Зураач Д.Дэлэгням, Б.Равсал нарт "Урлагийн гавьяат Зүтгэлтэн" цол олгожээ. 1977 ОН -И.Репиний нэрэмжит Уран нэрэмжит Уран зургийн Академийг До.Болд, Е.Өлзийхутаг, Я.Оюунчимэг, С.Элбэгдорж, Н.Санчир, Р.Энхтайван, Ц.Амгалан нарын долоон уран бүтээлч төгсч ирмэгцээ үзэсгэлэнгээ гаргасан нь Монголын дурслэх урлагт эрч хүчтэй шинэ үе орж ирснийг харуулав. -Монголын 4, Зөвлөлтийн 4 зураачын хамтарсан плэнерийг 2 жил тутамд зохион байгуулж эхлэв. 1988 он хүртэл хэрэгжсэн энэхүү төсөл нь хоёр орны соёл урлагийн салбарын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, уран бүтээлийн туршлага солилцох, суралцах, уран бүтээлийн сэдэв агуулгыг баяжуулах, хамтран үзэсгэлэн зохион байгуулж орос, монгол узэгчдийн хүртээл болгох гэсэн олон талын ач холбогдолтой уйл явдал байлаа. Анхны аялалд Д.Амгалан, Д.Мөнх, Б.Санжид, С.Дондог нар оролцож Сибирийн нутгаар БАМ-ын бутээн байгуулалт болон Монгол Алтайн амьдралтай танилцжээ. -ЗХУ-ын Зураачдын Холбоотой хамтран Хүрхрээгийн аман дахь МУЭ-ийн Хорооны зуслан дээр дизайны сургалтыг зохион байгуулахад хот хөдөөгийн салбарын 30 гаруй зураач хамрагдсан байна. Сургалт семинарыг Зөвлөлтийн Зураачдын Холбооны уран бүтээлч Е.А.Розенблюм. А.В.Боков, В.К.Егоров нар удирдан явуулжээ. -БНСВУ, БНАЛУ, БНХАУ-д Монголын орчин үеийн зураасан зураг, гар урлалын үзэсгэлэн зохион байгуулж, төлөөлөгчөөр П.Балдандорж ажиллав. -Уран хатгамалч Б.Норолхоо, барималч С.Доржпалам нарт "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол олгожээ. -Зураач М.Амгалан бие даасан уран бүтээлийн үзэсгэлэнгээрээ МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хүртэв. 1978 OH -Чойбалсан хотод "Уран дурслэл" чуулга уулзалт болсон -ЮНЕСКО-ГИЙН оролцох программаар ОЛГОХ тусламжийн хүрээнд Г.Занабазарын уран бүтээлийн цомог ном хэвлүүлэхэд 7000 ам.долларын туслалцаа үзүүлэв. -Уулын баяжуулах Эрдэнэт уйлдвэрийн нээлтэд зориулж монголын зураачдын Эрдэнэтийн сэдэвтэй уран бүтээлийн үзэсгэлэнг толилуулав. Энэ үеэр МАХН-ын ТХ ны нэгдугээр нарийн бичгийн дарга Ю.Цэдэнбал зураач П.Балдандоржийн зурсан "Эрдэнэтийн өрхийг татав" зургийг Эрдэнэт хотын удирдлагад бэлэглэсэн байна. -Зураач А.Сэнгэцохио "Ардын зураач" алдрыг хүртэв. -Барималч Д.Дамдимаа, зураач Б.Санжид нарт "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол олгожээ -Зураач П.Балдандорж, уран барималч А.Даваацэрэн нар бие даасан үзэсгэлэнгээ амжилттай гаргасан тул МУЭ ийн нэрэмжит шагналын эздээр тодров. 1979 он -БНМАУ, Франц улсын хооронд соёлын талаар хамтран ажиллах төлөвлөгөөний дагуу анх удаа Францын орчин үеийн зураасан зургийн үзэсгэлэнг МУЭ-ийн үзэсгэлэнгийн танхимд нээв. Үзэсгэлэнгийн нээлт дээр МУЭ-ийн Хорооны нарийн бичгийн дарга Б.Гомбосүрэн, БНФУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Жак Фескэ нар уг хэлж, Францын дүрслэх урлагийн энэхүү үзэсгэлэн хоёр орны найрамдал, соёлын харилцааг хөгжүүлэхэд чухал алхам болно гэж онцлон тэмдэглэжээ. -"Олон улсын хуухдийн жил"-д зориулан "Ертөнцийг хуухдийн нүдээр" олон улсын хүүхдийн зургийн уралдааныг зарлан дүгнэжээ. Уралдаанд бүтээлээ ирүүлсэн БНБАУ, БНСВУ, БНАГУ, ЗСБНХУ, БНКУ, БНАЛАУ, БНМАУ, БНПАУ, БНСРУ, БНУАУ, БНСЧСУ-ын нэгээс таван хүүхдийн бүтээлд алт, мөнгө, хүрэл медаль диплом олгожээ. Хүүхдийн төлөө фондын тев комиссын дарга, "Олон улсын хуухдийн жил" ИЙГ ТЭМДЭГЛЭН өнгөрүүлэх ажлыг эрхлэх үндэсний хорооны орлогч дарга А.И.Цэдэнбал-Филатова дээрх орнуудын дипломат төлөөлөгчдийн газрын соёлын асуудал эрхэлсэн дарга нарт шагналыг гардуулж өгсөн байна. -Москва хотноо зохион байгуулагдсан олон улсын зурагт хуудасны "Олимп-80" уралдааныг дүгнэхэд манай зураачдаас Л.Бат-очирын "Москва. ХХII-Олимп" зурагт хуудас гуравдугаар байр, Я. Үржнээгийн "Хамаг хурдаараа, хамаг хүчээрээ, хамгаас өндөр зурагт хуудас шагналт байранд оржээ. Энэ уралдаанд дэлхийн 45 орны 5000 орчим зурагт хуудас оролцож, 39 зураачийн бүтээл шагнал хүртсэн юм. -Монголын дурслэх урлагийн үзэсгэлэнг Кабул хотноо зохион байгуулжээ. -Чех улсын нийслэл Прага хотноо Монголын зураачдын усан будгийн бүтээлийн үзэсгэлэн гаргав. -Болгарын нийслэл Софи хотноо нээгдсэн Олон улсын реалист уран зургийн триеннале үзэсгэлэнд оролцсон зураач П.Балдандоржийн "Эрдэнэтийн жавхаа" бүтээл дипломоор шагнуулжээ. -Болгарын нийслэл Софи хотноо 5 дугаар сард болсон Олон улсын реалист уран зургийн уралдааны шуугчээр Г.Цэрэндондог, Москва хотноо 5 дугаар сарын 17-24-нд болсон "Олимп-80" зурагт хуудасны уралдааны шүүгчээр Д.Амгалан, мен Софи хотноо 10 сарын 16-аас 11 сарын 1-нд болсон Олон улсын залуу зураачдын уралдааны шүүгчээр Е.Өлзийхутаг оролцов. -Улаанбаатар хотноо олон улсын бэлэг дурсгалын үзэсгэлэнд амжилттай оролцсон ЗХУ, Болгар, БНСЧСУ, БНУАУ, БНАГУ-ын уран бүтээлчдэд МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг олгожээ. Мен зураач Е.Өлзийхутаг Атрын удэш", "Үүрэг гүйцэтгэсний дараа", "Бага нас" зургууд Ц.Дорж "Наран уурд мандаг" цомгийн зургуудаараа МУЭ ийн нэрэмжит шагнал хүртэв. 1980 он -3 дугаар сарын 13-нд Монголын Зохиолчдын Эвтэ Монголын Урчуудын Эвлэл, Монголын Урлагийн ажилтны Холбоо, Монголын Архитекторчдын Эвлэлийн хамтарсан хурал болж, МАХН-ын ТХ-ноос гаргасан "Монгол ардын хувьсгалын 60 жилийн ойн тухай" тогтоолыг уран бүтээлд хэрэгжүүлэх асуудлыг хэлэлцжээ. -Г.Занабазарын уран бүтээлийн цомог ном хэвлүүлэх бэлтгэл ажил эхлэв -Дорнод аймгийн Урчуудын салбараас "Дүрслэх урлаг" сурталчилгааны ажил зохион байгуулжээ. сэдэвт 3 хоногийн суртчилгааний ажил зохион байгуулжээ. -Барималч Д.Гүрдорж, зураач Ч.Батмөнх, М.Амгалан нарт "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол олгосон байна. -Зураач Я.Үржнээ Лениний музей гадаад, дотоод чимэглэлд зэс хөөмөл, чулуун шигтгэмэл бүтээлүүд, Х.Содномцэрэн "Дорнодын тал", "Бүрхэг өдөр" зургуудаараа МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хүртжээ 1981 ОН -"Залуу уран бүтээлчдийн шилдэг уран бутээл"-д олгох шагналын тухай МХЗЭ, МУЭ-ийн хамтарсан тогтоол гарчээ. -Монгол хүн анх сансарт ниссэн түүхэн үйл явдалд олон үйл ажиллагаа зохион байгуулахад зориулж олон уйлдвэрийн бүтээгдэхүүн, сурталчилгааны ажилд зураач, уран бүтээлчид идэвхтэй оролцсоны дээр дурслэх урлагийн бух төрлийг хамарсан "Сансар мандал" уран бүтээлийн үзэсгэлэн зохион байгуулав. П.Балдандоржийн "Туухт уулзалт" баримлыг зевлепт, монголын хамтарсан багийнхан сансарт авч ниссэн байна. -Б.Гомбосүрэн "Ардын зураач" цол хуртэв. зүтгэлтэн" цол хүртлээ. -Ч.Гунгаасүх, Л.Чуваамид нар "Урлагийн гавьяат -Уран барилгач Г.Лувсандорж Лениний музейн барилга, зураач Я.Үржнээ уг музейн гадаад, дотоод засал чимэглэлийн бүтээлээрээ Монгол улсын Төрийн шагналын эзэд болжээ. узэсгэлэн -Зураач Ц.Байдыгийн бие даасан Б.Пүрэвсүхийн "Талын баатрууд", "Эхлэл" зургуудад МУЭ ийн нэрэмжит шагнал олгов. 1982 OH -Архангай аймагт "Уран дурслэл" чуулга уулзалт болов Тус хурал дээр ШБК-ын илтгэл, МУЭ-ийн дүрэмд өөрчлөлт оруулах, МУЭ-ийн удирдлагыг сонгох асуудлыг хэлэлцэж бүгд хурлын гишүүнээр 41 хунийг баталж түүнийг удирдах бүрэлдэхүүнд Д.Амгалан, Л.Гаваа, Б.Доржханд Г.Одон, Д.Сандагдорж, М.Бүтэмж, Ц.Ванчиг нар орсон ба МУЭХ-ны даргаар Н.Цүлтэм, орлогч даргаар Б.Гомбосурэнг тус тус сонгожээ. ШБК-т Б.Равсал, Р.Баясгалан нарыг батлав. Энэхүү хурлаар "МУЭ-ийн Дээд байгууллага нь МУЭ-ийн их хурал, их хурлыг 5 жилд 1 удаа, МУЭ-ийн бугд хурлыг 1 жилд 1 удаа хуралдуулах ба бугд хурал нь МУЭХ-ны нарийн бичгийн дарга нарыг сонгож, тэднээс МУЗХ-ны дарга, орлогч дарга нарыг сонгоно" гэж зохион байгуулалтыг нь тодорхойлж, улмаар МУЭХ НЬ 1.МУЭ-ийн үзэл суртал, зохион байгуулалтын уйл ажиллагааг зохицуулна 2.МУЭ, түүний харьяа уран бүтээл, урлал чимэглэлийн байгууллагуудын ажлыг удирдан чиглуулж, МУЭ-ийн Их хурлын шийдвэрийг биелүүлэх ажлыг зохион байгуулна 3.БНМАУ-ын УСФ-ыг байгуулан батлах, мөн уран бүтээлчдэд туслах комиссыг батална" гэж заажээ. Түүнчлэн МУЭ-ийн нарийн бичгийн дарга нар нь МУЭ-ийн их хурал, бүгд хурлын шийдвэрийг биелүүлэх зохион байгуулалтын ажлыг явуулна. Зураач урчууд, урлаг судлагчдын бүтээлч үйл ажиллагааг хөгжүүлэх зорилгоор МУЭХ-ны дэргэд 1.Уран зураг 2. Уран баримал 3.Зураасан зураг 4.Гоёл чимэглэлийн урлаг 5.Театр киноны тайз чимэглэл 6. Монументаль урлаг 7.Шуумжлэл судлал 8.Залуу зураачдын нэгдэл 9.Ардын урлагийн нэгдэл байгуулж ажиллана. ШБК нь МУЭ-ийн дүрэм, БНМАУ-ын УСФ- ын дүрэм, МУЭ-ийн их хурал, бугд хурал, МУЭ, УСФ-ын дарга нарын зөвлөлгөөний шийдвэр, тогтоолын биелэлт, санхүү, аж ахуй зэрэг бух уйл ажиллагааг шалгана. МУЭХ нь 18 аймаг, 3 хотын 21 салбарын уйл ажиллагааг шууд удирдана. Захиргаа нь дарга, орлогч дарга, уран сайхны хэлтэс, захиргаа боловсон хучны хэлтэс, санхүү, аж ахуй, үзэсгэлэнгийн танхимаас бүрдэнэ. БНМАУ-ын УСФ-ын Хороо нь дарга, еренхий захирал, санхүү, аж ахуй, Хэвлэл чимэглэлийн үйлдвэр, Гар урлалын уйлдвэр, Монументаль чимэглэлийн үйлдвэр, урлагийн дэлгүүр зэрэг уйлдвэр, аж ахуй үйлчилгээний газруудыг хамарч, улсын хэмжээний бэлэг дурсгал үйлдвэрлэн, их бага хэмжээний хөшөө дурсгал, хэвлэл, чимэглэл зэрэг уран бүтээлийн үйлдвэрлэлийг удирдан явуулна гэж олон тодорхой нарийн зохион байгуулалтыг хийсэн байна. МУЭ-ийн дүрэмд олон улс, үндэсний дүрслэх урлагийн байгууллага, эвлэл нийгэмлэг, хүмүүстэй харилцаагаа өргөжүүлэх болон МУЭ-ийн гишуун нь улсын хууль тогтоол, урчуудын эвлэлийн дүрэм, заавар ёсоор зохиогчийн эрх эдэлнэ гэсэн нэмэлт заалтууд оруулжээ. -МУЭ үүсэн байгуулагдсаны 40 жилийн ойгоо ёслол төгөлдөр тэмдэглэсэн ба нам засгаас "....уран бүтээл, үйлдвэрлэлийн ажилдаа ард түмнийхээ адил амжилт гаргаж, социалист уралдааныг байнга хөгжүүлж ирснийг үнэлж.." хэмээн онцлон, МУЭ-ийг Хөдөлмөрийн гавьяаны Улаан тугийн одоноор шагнасан байна. -Зураач М.Цэмбэлдорж "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол хүртэв.

1982 - 1992 он 1982 онд Архангай аймагт "Уран дурслэл" чуулга уулзалт болов Тус хурал дээр ШБК-ын илтгэл, МУЭ-ийн дүрэмд өөрчлөлт оруулах, МУЭ-ийн удирдлагыг сонгох асуудлыг хэлэлцэж бүгд хурлын гишүүнээр 41 хунийг баталж түүнийг удирдах бүрэлдэхүүнд Д.Амгалан, Л.Гаваа, Б.Доржханд Г.Одон, Д.Сандагдорж, М.Бүтэмж, Ц.Ванчиг нар орсон ба МУЭХ-ны даргаар Н.Цүлтэм, орлогч даргаар Б.Гомбосурэнг тус тус сонгожээ. ШБК-т Б.Равсал, Р.Баясгалан нарыг батлав. Энэхүү хурлаар "МУЭ-ийн Дээд байгууллага нь МУЭ-ийн их хурал, их хурлыг 5 жилд 1 удаа, МУЭ-ийн бугд хурлыг 1 жилд 1 удаа хуралдуулах ба бугд хурал нь МУЭХ-ны нарийн бичгийн дарга нарыг сонгож, тэднээс МУЗХ-ны дарга, орлогч дарга нарыг сонгоно" гэж зохион байгуулалтыг нь тодорхойлж, улмаар МУЭХ НЬ 1.МУЭ-ийн үзэл суртал, зохион байгуулалтын уйл ажиллагааг зохицуулна 2.МУЭ, түүний харьяа уран бүтээл, урлал чимэглэлийн байгууллагуудын ажлыг удирдан чиглуулж, МУЭ-ийн Их хурлын шийдвэрийг биелүүлэх ажлыг зохион байгуулна 3.БНМАУ-ын УСФ-ыг байгуулан батлах, мөн уран бүтээлчдэд туслах комиссыг батална" гэж заажээ. Түүнчлэн МУЭ-ийн нарийн бичгийн дарга нар нь МУЭ-ийн их хурал, бүгд хурлын шийдвэрийг биелүүлэх зохион байгуулалтын ажлыг явуулна. Зураач урчууд, урлаг судлагчдын бүтээлч үйл ажиллагааг хөгжүүлэх зорилгоор МУЭХ-ны дэргэд 1.Уран зураг 2. Уран баримал 3.Зураасан зураг 4.Гоёл чимэглэлийн урлаг 5.Театр киноны тайз чимэглэл 6. Монументаль урлаг 7.Шуумжлэл судлал 8.Залуу зураачдын нэгдэл 9.Ардын урлагийн нэгдэл байгуулж ажиллана. ШБК нь МУЭ-ийн дүрэм, БНМАУ-ын УСФ- ын дүрэм, МУЭ-ийн их хурал, бугд хурал, МУЭ, УСФ-ын дарга нарын зөвлөлгөөний шийдвэр, тогтоолын биелэлт, санхүү, аж ахуй зэрэг бух уйл ажиллагааг шалгана. МУЭХ нь 18 аймаг, 3 хотын 21 салбарын уйл ажиллагааг шууд удирдана. Захиргаа нь дарга, орлогч дарга, уран сайхны хэлтэс, захиргаа боловсон хучны хэлтэс, санхүү, аж ахуй, үзэсгэлэнгийн танхимаас бүрдэнэ. БНМАУ-ын УСФ-ын Хороо нь дарга, еренхий захирал, санхүү, аж ахуй, Хэвлэл чимэглэлийн үйлдвэр, Гар урлалын уйлдвэр, Монументаль чимэглэлийн үйлдвэр, урлагийн дэлгүүр зэрэг уйлдвэр, аж ахуй үйлчилгээний газруудыг хамарч, улсын хэмжээний бэлэг дурсгал үйлдвэрлэн, их бага хэмжээний хөшөө дурсгал, хэвлэл, чимэглэл зэрэг уран бүтээлийн үйлдвэрлэлийг удирдан явуулна гэж олон тодорхой нарийн зохион байгуулалтыг хийсэн байна. МУЭ-ийн дүрэмд олон улс, үндэсний дүрслэх урлагийн байгууллага, эвлэл нийгэмлэг, хүмүүстэй харилцаагаа өргөжүүлэх болон МУЭ-ийн гишуун нь улсын хууль тогтоол, урчуудын эвлэлийн дүрэм, заавар ёсоор зохиогчийн эрх эдэлнэ гэсэн нэмэлт заалтууд оруулжээ. -МУЭ үүсэн байгуулагдсаны 40 жилийн ойгоо ёслол төгөлдөр тэмдэглэсэн ба нам засгаас "....уран бүтээл, үйлдвэрлэлийн ажилдаа ард түмнийхээ адил амжилт гаргаж, социалист уралдааныг байнга хөгжүүлж ирснийг үнэлж.." хэмээн онцлон, МУЭ-ийг Хөдөлмөрийн гавьяаны Улаан тугийн одоноор шагнасан байна. -Зураач М.Цэмбэлдорж "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол хүртэв. 1983 OH -7 дугаар сарын 28-нд Данийн нэрт шог зураач Херлуф Бедструп Монголд зочиллоо. -Монголын зураач, урчуудын үзэсгэлэн Англи, Узбек, Афганистан, ЗХУ-д уран бүтээлтийн үзэсгэлэн гаргасан байна. -Монголын үзэгчид Дани, ЗХУ, Куба, Югослав, Унгар, Болгар, Итали, Чехословак улсын урлагийн бүтээлүүдтэй танилцжээ. -Барималч А.Даваацэрэн, зураач А.Довчиндаваа нарт "Урлагийн гавьяат зутгэлтэн" цол олгожээ -Зураач С.Жамц "бие даасан уран бүтээлийн үзэсгэлэн, М.Бүтэмж "Ленин, Сухбаатар нарын уулзалт", "Энхийн Монгол" чимэглэлийн урлаг, Ч.Гунгаасүх "Эрдэмтний яриа" драмын жүжгийн тайз засал бүтээлүүдээрээ МУЭ ийн нэрэмжит шагнал хүртэв. 1984 он -8 сарын 1-30-нд Дорнод, Завхан аймагт мэргэжил дээшлүүлэх 30 хоногийн курс зохион байгуулагдсан нь клуб, улаан булангийн дотоод чимэглэл, төрөл бүрийн үзүүлэнт ухуулгын эх загвар боловсруулж хөдөө орон нутгийн клуб, улаан буланг нэгдсэн эх загвараар тохижуулах ажлыг зохион байгуулах зорилготой байв. -8 сарын 21-31-нд Завхан аймгийн Нөмрөг суманд "Уран дүрслэл" чуулга уулзалт зохион байгуулав. МАХН ын ТХ, БНМАУ-ын СнЗ-ийн 34 дугээр тогтоолыг ундэслэж, хөдөөгийн хүн амын соёлын үйлчилгээг сайжруулах, хөдөлмөрчдийн дунд дурслэх урлагийг сурталчлах, зураач урчууд, малчдын хамтач уйл ажиллагааг нягтруулах, уран бутээлийн сэдэв сонгоход энэхүү үйл ажиллагаа чиглэгдсэн байна. -Зураач Д.Гунгаа "Манай ирээдүй", "Комиссар Цэвэгжавын амьдрал" цуврал бүтээл, Ц.Жамсран бие даасан уран бүтээлийн үзэсгэлэн, Ц.Энхжин "Наадамд" / гурвал зураг/, "Миний охин", "Нутгийн уулс" зургууд. Е.Жигмиддулам Дундговь аймгийн соёл урлагийн 10 хоногийн ажиллагаанд амжилттай оролцсон тул МУЭ-ийн нэрэмжит шагнал хүртжээ. 1985 OH -Гадаадын улс оронд 24 үзэсгэлэн зохион байгуулсанд Никарагуа, Египет, Испани, Этиоп, Энэтхэг, Авсри, Финлянд, Италид анх удаа Монголын дурслэх урлагийн бүтээлүүдийг толилуулжээ. -Москвад болсон ДЗ0-тны XII их наадамд монголын залуу уран бүтээлчдийн үзэсгэлэнг зохион байгуулав. -НҮБ-ын 40 жилийн ойд зориулсан зурагт хуудасны уралдаан зохион байгууллаа. -Зураач Л.Гүрсэд бие даасан үзэсгэлэн, сийлбэрч Д.Төртогтох "Хатан Туул" бүтээлээрээ МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хүртжээ. 1986 ОН -Москва, Якутск хотуудад зохион байгуулагдсан "Монголын соёлын өдрүүд"-ийн хүрээнд дүрслэх урлагийн том хэмжээний үзэсгэлэн гаргав. -Хөрөг зургийн үзэсгэлэнг анх удаа зохион байгуулав. -Ардын хувьсгалын 65 жилийн ойд зориулсан дурслэх урлагийн "Таван жилийн алхаа" үзэсгэлэн гарчээ. -Бүх ард тумний урлагийн их наадмын хүрээнд Ардын авьяастнуудын үзэсгэлэн зохион байгуулахад аймгуудын салбарууд 110 медаль авчээ "Найрамдлын замаар" плэнерт оролцогсод"Улаанбаатар-Москва-Баянхонгор-Эрхүү-Барнаул Элист” чиглэлд аялав. Монголоос Р.Алтанхуяг,До Болд, Г.Дунбүрээ, Э.Сүхээ нарын уран бүтээлчид оролцжээ. . -Зураач М.Цэмбэлдорж Байгалийн сэдэвт уран зургийн шилдэг бүтээлүүдээрээ, барималч Д.Чойжилжав, Е.В.Мисожников нар Халх голын ялалтын 45 жилийн ойд зохиулж босгосон монгод-зөвлөлийн дайчдын гэгээн дурсгалд зориулсан “Ялалт”/Дорнод аймаг. Халх гол сум /цогцолбор гэрэлт хөшөөгөөрөө БНМАУ-ын Төрийн шагнал хүртсэн байна. -Уран хатгамалч Я.Люня "Хангарьд", "Зээ бад" ханын чимэглэл, зураач Б.Чогсом бие даасан үзэсгэлэн, С.Төгс Оюун "Хирошима мартагдахгүй" цуврал бүтээлээрээ МУЭ ийн нэрэмжит шагналыг хүртэв. 1987 OH -4 дүгээр сард Хөвсгөл аймгийн Улаан-Уул сумын Ардын депутатуудын хурлын гүйцэтгэх захиргаанаас МУЭ ийн Хороонд хоёр өрөө дүнзэн байшинг урлан болгон шилжүүлэх ажлыг 1984 оны зунаас хойш Хөвсгөлийн тайгад уран бүтээлийн томилолтоор ажилласан зураач Балгансүрэнгийн Нацагдорж хөөцөлдөж бүтээжээ. Амарч тухлах өрөө, бүтээл хийх өрөөнөөс бүрдсэн энэ урланд очсон хүн хөдөө явахдаа хэрэглэх бух зүйл байв. Энэхүү урланг ашиглаж 2 удаа плэнер зохион байгуулж, Дархадын цэнхэр хотгор, Хорьдол сарьдаг гэсэн хоёр чиглэлд аялахад 19 зураач оролцсон байна. Улаан-Уул суманд Уран зургийн галерей байгуулах зураач Б.Нацагдоржийн төслийг дэмжиж, МУЭ-ийн Хороо 30 орчим уран бүтээлчийн 40 бүтээлийг Хөвсгөл аймагт бэлэглэжээ. -Итали, Хятад, Лаос, Кубын зураачдын үзэсгэлэнг зохион байгуулсны дотор италийн нэрт зураач Р.Гуттузо, Р.Веспиньяни нарын зураасан зургийн үзэсгэлэн гарсан байна. -Зураач Н.Цултэм "Монгол зураг" ном, До.Болд "Талын дуу", "Намар", Р.Алтанхуяг "Нутгийн малчин", "Үйлдвэр", "Каспийн загасчин" бүтээлүүдээрээ МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хүртэв. 1988 он -Москва хотын ойролцоох Сенеж голын эрэг дээрх Зөвлөлтийн зураачдын урланд дизайны сургалтыг зохион байгуулахад зураач Ц.Ванчиг, Д.Сайнбаяр, Эрдэнэмөнх, архитектор Нарангэрэл нар оролцсон байна. Сургалтыг их зохиолч А.С.Пушкины мэндэлсний 200 жилийн ойг угтан, тууний амьдрал, уран бүтээлийн сэдвээр явуулжээ. -МУЭ-ийн ҮI их хурал 3 дугаар сарын 23-24-нд Дуурь бүжгийн театрт болов. Хот, хөдөөнөөс 204 төлөөлөгч чуулсан тус хуралд МУЭ-ийн дарга Н.Цүлтэм "Эрин үеэ дурслэх зураач-урчуудын нийгмийн үүргийг өндөржүүлье" илтгэл тавьжээ. Хуралд ЗХУ, БНБАУ, БНАГУ, БНСЧСУ-ын Зураачдын холбооны төлөөлөгчид оролцжээ. Их хурлын үеэр МУЭ-ийн Хорооны бугд хурал хуралдаж, МУЭ-ийн Хорооны нарийн бичгийн дарга нарыг сонгон, тэдгээрийн ажлын хуваарийг батлав. Үүнд: 1. Н.Цултэм-Ерөнхий зохион байгуулалт, ардын урлаг, сайн дурын урлаг, боловсон хүчний асуудал 2. Д.Амгалан-УСФ-ын нийт ажил, дизайн, эх загвар, залуу уран бүтээлчдийн нэгдлийн ажил 3. М.Бутэмж-Уран бутээлчдийн уран чадвар, улстөрийн боловсрол, хүмүүжил, сахилга, олон нийтийн ажил 4. Ц.Амгалан-Баримлын секц болон баримлын холбогдолтой бүх асуудал, хүрэл цутгуурын ажил эрхэлнэ. 5. Д.Сандагдорж-Шүүмж судлал, бух төрлийн сурталчилгаа, хэвлэл нийтлэлийн ажил 6. Н.Сандагсүрэн-Бүх төрлийн монументаль чимэглэл, хот чимэглэлийн ажил хариуцахаас гадна чимэглэлийн урлалын секцийн ажлыг эрхэлнэ 7. Н.Санчир-Гадаад дотоодын бүх төрлийн үзэсгэлэнгийн асуудал хариуцна 8. До.Болд-Уран бүтээл, мэргэжлийн комиссын ажлыг эрхэлж, орон нутгийн УЭ-ийн салбарын ажлыг хариуцна. 9. Ч.Гунгаасүх-Хүн амын урлаг, гоо зүйн боловсролын /хүүхэд/ асуудлыг тус эрхлэхээр тогтоосон байна. Мөн уран бүтээлийн секцийн эрхлэгчээр 1. Уран зургийн секц-Р.Дуйнхоржав 2. Уран баримлын секц-Ц.Амгалан 3.Зураасан зургийн секц-О.Дарамбазар 4.Ардын урлагийн секц-Ц.Даваахуу 5.Театр кино, тайз чимэглэлийн секц-П.Цогзол 6.Судлал, шүүмжлэлийн секц-Р.Энхтайван 7.Монументаль чимэглэлийн секц-Н.Сандагсуран 8.Гоёл чимэглэлийн секц-Ц.Отгонпүрэв 9.Залуу уран бутээлчдийн нэгдлийн нарийн бичгийн дарга-Ц.Энхжин нарыг тус тус сонгожээ. -МУЭ-ийн уI их хуралд зориулж Монголын зураач уран бутээлчид хоёр их хурлын хооронд хийсэн уран бүтээлээрээ үзэсгэлэн гаргав. -Зураасан зураг, монгол зураг, уран сийлбэрийн төрөлжсөн үзэсгэлэнгүүдийг зохион байгуулжээ -Энэ онд гадаадад 11. хедее орон нутагт 22, нүүдлийн 13, нийт 44 үзэсгэлэнг зохион байгуулжээ. -Барималч Ц.Доржсүрэн, архитектор Н.Уртнасан нар "Щетинкиний хөшөө", зураач Р.Дуйнхоржав "Бүүвэйн дуу", "Алтан бороо", барималч Р.Энхтайван "Наран Үүрд мандаг" бутээлүүд хийсэн тул МУЭ-ийн нэрэмжит шагналын эздээр тодров. 1989 OH -Дизайны сургалтыг Улаанбаатар хотноо зохион байгуулахад Зөвлөлтөөс И.Максимов, А.Натаркин, Н.Пантелеева, Бакланов Ж. И.П.Архипов нарын 10 гаруй дизайнерыг урьж ирүүлж сургалт явуулсан байна. Семинарын үеэр Энх тайвны өргөн чөлөө, явган зорчигчийн гудамж, гэр хороолол, Д.Сүхбаатарын төрсөн газар-Амгаланбаатар, Сэлбэ голын эрэг, дулааны шугам, ундэсний баяр наадам зэрэг сэдвээр ажиллаж, дизайны иж бүрэн шийдэл боловсруулжээ. Тэд тэрхүү бүтээлүүдээрээ Дурслэх урлагийн музей, Төрийн ордонд үзэсгэлэн гарган узэгчдийн саналыг авч улмаар Ж.Батмөнх тэргүүтэй УТТ-нд танилцуулж өндөр үнэлгээ авсан ба сургалтын ахлах багш Е.А.Розенблюмийг "Найрамдал" медалиар шагнав. -10 дугаар сард МУЭ-ийн Хорооноос Дундговь аймагт Уран дүрслэлийн чуулга уулзалтыг зохион байгуулж дурслэх урлагийг сурталчлав. -11 сард "Залуу уран бүтээлчдийн хоёрдугаар урлагийг сурталчлав. зөвлөгөөн" Улаанбаатар хотноо болов. -Энэ онд нийтдээ 99 үзэсгэлэнг гадаад, хот, хөдөө орон нутаг, үйлдвэр албан байгууллагуудад зохион байгуулсан нь 70 жилийн түүхэнд хамгийн олон үзэсгэлэн гаргасан жилээр тэмдэглэгдсэн билээ. -Зураач Б.Пүрэвсүх "Мандхай цэцэн хатан" киноны еренхий зураачаар амжилттай ажилласан тул Төрийн шагнал хүртжээ. -Зураач Г.Соосой "Эрдмийг бишрэв", "Нутгийн аялгуу", "Шинэ цас" зэрэг уран зураг, Б.Төмөрхуяг "Галилейн амьдрал", "Халуун газар", "Үгүйлэгдсэн хайр" жүжгүүд болон МХЗЭ-ийн их хурлын болон хүндэтгэлийн концертийн тайзыг амжилттай бүтээсэнд МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг олгожээ. МОНГОЛЫН УРЧУУДЫН ЭВЛЭЛ. 1990 оноос өнөөг хүртэл. 1990 он -Монголын Архитекторчдын "Дурслэх урлаг, уран барилга" сэтгүүл гаргаж эхэлсэн ба эвлэлтэй сэтгүүлийн эрхлэгчээр сэтгүүлч зохиолч асан Ч.Алтанхуяг хамтарч ажиллаж байв. Гэвч санхүүгийн бэрхшээлээс 4 дугаар гараад хаагдсан болой. Урчууд 6-р сарын 18-нд онц их хурлыг зарлан хуралдуулж МУЭ-ийн Хорооны дарга Н.Цүлтэмийг үүрэгт ажлаас нь чөлөөлж, зураач М.Бүтэмжийг МУЭ-ийн Хорооны даргаар, орлогч даргаар барималч Р.Энхтайваныг сонгосноор шинэ нийгэмд "шинэ бутэц, бүрэлдэхүүн, арга барилаар" ажиллах болов. МУХ-ны хуучин удирдлага дараах өвийг үлдээсэн байдаг.Үүнд: Бүх 18 аймаг, 2 хотод Урчуудын эвлэлийн салбар, гар урлалын үйлдвэр, Монументаль чимэглэлийн үйлдвэр, Б.Шаравын нэрэмжит хэвлэл чимэглэлийн үйлдвэр, Улсын циркийн хажуу талд баримлын урлагийн нэг давхар барилга, 100 айл дахь Фондын уран бүтээл хадгалах хоёр давхар барилга, Гачуурт дахь урлангууд, Таван буудал дахь аж ахуйн хашаа, складын барилгын хамт, шинэ барьж байсан 3 давхар тоосгон байшин буюу гар урлалын үйлдвэр, Дамбадаржаа дахь Ахмад уран бүтээлчдийн хоршооны барилга, хашаа газрын хамт, Хөвсгөл аймгийн Улаан-уул суман дахь зураачдын урлангийн дунзэн барилга, Шадивлангийн аман дахь МУЭ ийн Хороо, Хэвлэл чимэглэлийн үйлдвэрийн ажилтнууд гардаг зуслангийн 60 орчим жижиг байр, зуслангийн газрын хамт, Сухбаатарын талбай дахь "Зураг урлал" дэлгуур, Баримлын тасгийн ажлын байр, Зурагтын дэнжид д. Сухбаатарын хөшөөний чулуун арслан цоолборлож байсан гаражийн барилга, МУЭ-ийн Үзэсгэлэнгийн танхим болон тэр үеийн ханшаар 28 сая төгрөг бүхий данс зэрэг хучирхэг бааз суурьтай, баян том байгууллагыг хүлээлгэж -Шинэ удирдлага МУЭ-ийн уран бүтээлийн нэгдлүүдийн биеийг даалгах зорилгоор тус бүрт 1 сая төгрөгийг олгожээ. -100 айлд уран бутээлчдийн нэгдсэн урлангийн суурийг тавив. Энэ тухай "МУЭХ-г олон жил удирдсан Н.Цүлтэм даргаа урьж авчирч шавыг нь тавиулж байлаа. Өөрсдийн урлантай болох юмсан гэж 30 жил мөрөөдсөн юм даа" гэж УГЗ М.Бутэмж дурсан ярьсан нь бий. -Д. Төртогтохын эх загвараар "Чингисийн туульс" сийлбэрийг эхлэв. Түүний удирдлага дор Цогбаяр, Баасандорж, Базарсад, Гантөмөр, Дамдинсүрэн нар анх удаа том хэмжээний сийлбэрийг хамтран бүтээж, Төрийн ордны А танхимд байрлуулжээ. -Ардчилсан хувьсгалын үйл хэрэгт зураач, уран бутээлчид идэвхийлэн оролцов. Улс төрийн товчоог бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцрох шаардлага тавьж, Сүхбаатарын талбай дээр өлсгөлөн зарласан залуусын нэг нь уран барималч Хайнзангийн Цэгмид байсан юм. -Киноны зураач О.Мягмарт "Урлагийн гавьяат” зүтгэлтэн" цол олгожээ. Зураач Г.Цэрэндондог ээж Хайрхан", "Хөх морьтын ууланд", "Хох Сэрхийн нуруу". Ч.Базарваань "Говийн дуулал", "Заг суужийн говь". "Эрдэнэ зуу". Ц.Энхжаргал "Зэрэглээ", "Талын хөхрөлдөөн" зургуудаараа МУЭ-ийн нэрэмжит шагналын эзэд боллоо. 1991 Он -Монгол Улсын Засгийн газраас Улсын сан хомрогт уран бүтээл худалдан авахад зориулж 3.000.000 төгрөг батлав "Монголын нууц товчоо" зохиолын 750 жилийн ойд зориулан Хэнтий аймгийн Хэрлэн Хөдөө аралд дурсгалын хөшөө босгов. Уг бүтээлийг барималч р Лхамсүрэнгийн эх загвараар бүтээжээ. "Монголын нууц товчоо" зохиолын 750 жилийн ойг улс даяар ёслол төгөлдөр тэмдэглээд зураач урчууд ойд зориулсан шинэ уран бүлээрээ үзэсгэлэн гаргав. Зураач Ч. Гунгаасүх, Г.Цэрэндондог, П.Цогзол нарт "Урлагийн гавьяат зүтгэлт”цол олгожээ. -Зураач Р.Лхамсүрэн, барималч Ц.Амгалан нар "Монголын нууц товчоо"-ны 750 жилийн ойд зориулсан хөшөө, зураач “Ц.Мөнхжин"Монголын нууц товчоо" номын чимэг зураг бүтээлүүдээрээ МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хуртэв 1992 Он -12 дугаар сарын 4-нд МУЭ-ийн ээлжит VII их хурал Энхтайваны ордонд болов. Их хуралд МУЭ-ийн гишүүн, хот ходоогийн 142 уран бүтээлч оролцож, урилгаар 60 шахам хүн оролцжээ. Тус их хуралд МУЭ-ийн Хорооны дарга М.Бутэмжийн тавьсан "Урлахуй ухаанаа хүн арддаа зориулья" илтгэлд "Түүхэн хөгжлийн хагас зуун жилийн замналыг туулсан Монголын дурслэх урлагийн бүтээлч хөдөлмөр аль ч үедээ нийгмийн түүхийг тусгаж ирсэн бөгөөд нийгмийн оюун санааны амьдралд өөрийн байр сууриа хадгалж, олон тумний нийгмийн үзэл бодол, ухамсрыг бүрэлдүүлэн тогтооход дурслэх урлаг өөрийн үнэмшүүлэн итгуулэх дурээрээ өөрийн зохих хувь нэмрээ оруулсан хэдий боловч нэгэн намын удирдлаган дор узэл суртлын үзүүлэн таниулах ухуулгын хэрэгсэл болж, урлахуйн ухааны үнэ цэнг бууруулсан байна. Тийм учраас МУЭ-ийн дүрэм, мөрийн хөтөлбөрийг шинэчлэн дурслэх урлагийн эзлэх байр суурийг нийгмийн хүрээнд баталгаажуулах, цаг үеийн улс төрийн алив шахалтанд хавчуулагдахгуй, урлаг уран сайхныг өөрийн нь хуулиар хөгжүүлэх зарчмыг хойшид баримтлан ажиллахыг онцлон тэмдэглэжээ. Хянан шалгах зөвлөлийн илтгэлийг хэлэлцүүлсний дараа МУЭ-ийн дүрэм, мөрийн хөтөлбөрийг батлах, МУЭ-ийн Удирдах бүрэлдэхүүнийг сонгох зэрэг асуудлуудыг Хэлэлцээд МУЭ-ийн Хорооны даргаар барималч Р.Энхтайван, дэд даргаар зураач Ц.Энхжин нарыг сонгожээ. -МУЭ 50 жилийн ойгоо тэмдэглэв. Түүхт ойдоо болон их хуралд зориулан 200 гаруй бүтээлээс бүрдсэн үзэсгэлэн гаргажээ. -Зураач С.Дондог, М.Бутэмж нарт "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол олгожээ. -Зураач Г.Баяр "Яруу найрагч Чойнямын хөрөг", Ц.Нарангэрэл "Бөө", "Өвгөчүүл" уран зургуудаараа, Ж.Цолмонхуу "Чингис хаан" ваар урлалын бутээл болон Төрийн өргөөний эсгий хийцийн эх загвар, зураач С.Саранцацралт "Шувуу". "Арга билиг" туурган хивс, С.Тербурам "Цаасан хайчилбарын бие даасан үзэсгэлэн, Д.Мягмар "Бертэ Чоно", "Зүч" уран зургуудаараа МУЭ ийн нэрэмжит шагналыг хүртжээ.

1992 - 2002 он 1992 он -12 дугаар сарын 4-нд МУЭ-ийн ээлжит VII их хурал Энхтайваны ордонд болов. Их хуралд МУЭ-ийн гишүүн, хот ходоогийн 142 уран бүтээлч оролцож, урилгаар 60 шахам хүн оролцжээ. Тус их хуралд МУЭ-ийн Хорооны дарга М.Бутэмжийн тавьсан "Урлахуй ухаанаа хүн арддаа зориулья" илтгэлд "Түүхэн хөгжлийн хагас зуун жилийн замналыг туулсан Монголын дурслэх урлагийн бүтээлч хөдөлмөр аль ч үедээ нийгмийн түүхийг тусгаж ирсэн бөгөөд нийгмийн оюун санааны амьдралд өөрийн байр сууриа хадгалж, олон тумний нийгмийн үзэл бодол, ухамсрыг бүрэлдүүлэн тогтооход дурслэх урлаг өөрийн үнэмшүүлэн итгуулэх дурээрээ өөрийн зохих хувь нэмрээ оруулсан хэдий боловч нэгэн намын удирдлаган дор узэл суртлын үзүүлэн таниулах ухуулгын хэрэгсэл болж, урлахуйн ухааны үнэ цэнг бууруулсан байна. Тийм учраас МУЭ-ийн дүрэм, мөрийн хөтөлбөрийг шинэчлэн дурслэх урлагийн эзлэх байр суурийг нийгмийн хүрээнд баталгаажуулах, цаг үеийн улс төрийн алив шахалтанд хавчуулагдахгуй, урлаг уран сайхныг өөрийн нь хуулиар хөгжүүлэх зарчмыг хойшид баримтлан ажиллахыг онцлон тэмдэглэжээ. Хянан шалгах зөвлөлийн илтгэлийг хэлэлцүүлсний дараа МУЭ-ийн дүрэм, мөрийн хөтөлбөрийг батлах, МУЭ-ийн Удирдах бүрэлдэхүүнийг сонгох зэрэг асуудлуудыг Хэлэлцээд МУЭ-ийн Хорооны даргаар барималч Р.Энхтайван, дэд даргаар зураач Ц.Энхжин нарыг сонгожээ. -МУЭ 50 жилийн ойгоо тэмдэглэв. Түүхт ойдоо болон их хуралд зориулан 200 гаруй бүтээлээс бүрдсэн үзэсгэлэн гаргажээ. -Зураач С.Дондог, М.Бутэмж нарт "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол олгожээ. -Зураач Г.Баяр "Яруу найрагч Чойнямын хөрөг", Ц.Нарангэрэл "Бөө", "Өвгөчүүл" уран зургуудаараа, Ж.Цолмонхуу "Чингис хаан" ваар урлалын бутээл болон Төрийн өргөөний эсгий хийцийн эх загвар, зураач С.Саранцацралт "Шувуу". "Арга билиг" туурган хивс, С.Тербурам "Цаасан хайчилбарын бие даасан үзэсгэлэн, Д.Мягмар "Бертэ Чоно", "Зүч" уран зургуудаараа МУЭ ийн нэрэмжит шагналыг хүртжээ. 1993 ОН -МУЭ-ийн хорооны дарга Р.Энхтайван 60 орчим хүнтэй ажиллаж байсан байгууллагын аппаратыг цомхотгож, 9 хүний бүрэлдэхүүнтэй ажиллах болсон бөгөөд зах зээлд шилжиж байсан хунд нөхцөлд Нэгдсэн урлангийн А. Б байруудыг босгох ажлаа эхлүүлжээ. Учир нь социализмийн үед МУЭ-ийн хороонд төвлөрч байсан бүх харьяа байгууллага, салбаруудын хөрөнгө, орлогыг ардчилал нэрийн дор аж ахуйн нэгжүүд болгон өөрчилж, тус тусдаа захиран зарцуулах болсон төдийгүй уйлдвэр, барилга байгууламжуудыг хувьчилж, үрэн таран хийж байлаа. Мөн хөдөө орон нутгийн салбарууд захиалгагүй, ажилгүйгээс хүнд байдалд орж, олон тооны өргөх бичиг ар араасаа ирж байсныг шийдвэрлэж байв. -Эмэгтэй уран бүтээлчдийн "Уянгын шигтгээ" үзэсгэлэнгээс АНУ-ын Нью-Йорк хотноо болсон "Шоу трейд" үзэсгэлэнд 14 бүтээл оролцжээ. -Зураач Г.Дунбурээгийн "Зэрэглээ", "Бурхан Халдун", "Да Хүрээ" уран зураг, урлаг судлагч Д.Дашбалдангийн "Г.Занабазарын уран бүтээл" судалгаа, сурталчилгааны ажил, зураач Ц.Цэгмидийн "Үлэг гүрвэл", "Нойрсож буй отал", "Оргил", "Алтлаг гурвалжин" зураг, барималч 6 Хийморийн "Эгшиглэн", "Учрал" барималд МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг олгожээ. 1994 он -Нийслэл хотын 100 айл дахь МУЭ-ийн Нэгдсэн урлагийн А, Б барилгыг ашиглалтад оруулснаар монголын зураач урчууд анх удаа уран бүтээлээ чөлөөтэй туурвих орчноо бүрдүүлэв. "А" урлан нийт 46 өрөөтэй ба 12. 18. 36, 54, 72 кв.м өрөөнүүдтэйн дээр уран бүтээлчдэд зориулсан номын сан, хуучин бүтээл хадгалах өрөө зэргээс бурдэнэ. "Б" урлан 10-72 кв.м хэмжээтэй 45 урлангаас бүрдэх бөгөөд эдгээр урлангуудад зураачдаас гадна хүүхэлдэй, арьсан эдлэл, дархан, сийлбэрийн урлан болон рам жаазны үйлдвэрлэл ажиллаж байна. -МУЭ-ийн Үзэсгэлэнгийн танхимд анх удаа Монголын шинэ нийгэмд буй болж байсан пүүс, компаниудын уйл ажиллагааг харуулсан анхны худалдаа үзэсгэлэнг зохион байгуулж, олон нийтэд танилцуулав. -Зураач До. Болд "Одот тэнгэр орчиж...". "Ээж охин хоёр" бүтээлүүдэд Монгол Улсын Төрийн шагнал олгожээ. -Зураач 3.Уянга бие даасан үзэсгэлэнгээрээ МУЭ-ийн шагнал хүртэв. 1995 он -9 дүгээр сард Нэгдсэн урлангийн барималчдын урланг барьж эхэлжээ. -12 дугаар сарын 8-ны өдөр МУЭ-ийн ээлжит YIII их хурал Улсын филармонийн байранд хуралдав. Хуралд оролцогсод МУЭ-ийн хорооны дарга Р.Энхтайваны тайлан илтгэлийг Сонсож хэлэлцэв. Тэрбээр илтгэлдээ "...Бид өнгөрсөн их хурлаар зах зээлийн эдийн засгийн нөхцөлд урлагийн байгууллагын оршин тогтнох эрх зүй, эдийн засгийн ундэс, үйл ажиллагааны талаар тодорхой төсөөлөлгүй шахам байсан учраас "МУЭ-ийн түр дүрэм", баталж, "Эрмэлзэх есөн зүйл" нэртэй мөрийн хөтөлбөр хэлэлцэж байлаа. Тэр их хурлаас хойш енгөрсөн 3 жилд бидний үйл ажиллагаанд ихээхэн өөрчлөлт орж, зах зээлийн эдийн засгийн хуулийн үйлчлэлийн хүрээнд багагүй туршлага хуримтлуулсны дээр дурслэх урлагийн менежмент, зах зээлийн талаар тодорхой бодлого баримтлан ажиллах чадвартай боллоо. ...Бид дэлхийд зураачид нь урлангуй бараг цорын ганц улс байсан бол өнгөрсөн 3 жилд урлангийн байрыг ашиглалтад авч, харин ч өрөө зориулалтын бус байна, том жижиг байна гэж ярьж суудаг болсон нь бага ч гэсэн амжилт гэж үзэж байна" гэж дурджээ. МУЭ-ийн зохион байгуулалтын асуудал хэлэлцэхэд зураач Ц.Энхжинг МУЭ-ийн Хорооны даргаар, улмаар тууний саналыг үндэслэн МУЭ-ийн хорооны дэд даргаар барималч Л.Болдыг томилон баталсан байна. МУЭ-ийн Тэргүүлэгчдийн зөвлөлд Зураач Б.Баясгалан /Хэвлэл чимэглэлийн уйлдвэрийн дарга/ Урлаг судлагч O.Cocop /МУЭ-ийн үзэсгэлэнгийн Танхимын дарга Зураач С.Содномцэрэн МУЭ-ийн нэгдсэн урлангийн ашиглалтын албаны дарга/ Зураач Ч.Хүрэлбаатар /МУЭ-ийн зураач/ Зураач Ц.Цэгмид /СУИС-ийн Урлахуй ухааны эрдэм шинжилгээний төвийн захирал/ нар сонгогджээ. Мен МУЭ-ийн Хяналтын зөвлөлийг гурван хүний бүрэлдэхүүнтэй сонгож, даргаар нь барималч Б.Хийморь, гишүүдээр нь зураач Б.Нацагдорж, Х.Содномцэрэн нарыг батлав. -Зураач Л.Ганболд "Хуртай зуны удэш", "Зуны эхэн cap". Ч.Хүрэлбаатар "Ану хатан", "Намрын толгод", Л.Бавуудорж "Найман шарга", Ж.Мөнхцэцэг "Хөгжмийн салхи", "Хатад". Б.Баясгалан "Сарьдгийн нуруу", "Нутаг гуйсэн хүлэг" бүтээлүүдээрээ МУЭ-ийн нэрэмжит шагнал хүртжээ. 1996 он Нэгдсэн урлангийн А корпусын өргөтгөл болон баримлын урланг ашиглалтад оруулав. Өргөлтийн 10, баримлын 5 урлантай болсноор гагнуур хийх, металл хөөх зэрэг дуу чимээтэй, хүнд хортой нөхцөлд ажилладаг 15 уран бутээлч урлангаар хангагдлаа. -МУЗХ-ны дарга Ц.Энхжин "Уран бүтээлийн индэр" болсон Үзэсгэлэнгийн танхимыг томсгох зорилгоор зураг төслийг гаргуулав. -Барималч Н.Жамбаа "Ардын зураач" цолыг хуртэв. -Зураач Д.Цэрэнпил, барималч Л.Болд нарт Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн цол олгожээ. -Зураач Ц.Цэгмид "Хөх тэнгэрийн эвийн чуулган" бутээлээрээ Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртлээ. -Мэгжид Жанрайсэг шүтээнийг бүтээсэн барималчдад болон зураач Х.Ганбатын "Тал нутгийн өглөө", "Төрлөх нутгийн бараа", Н.Адьяабазарын "Завсарлага" "Натюрморт", "Сартай шене", Г.Лхагвасүрэнгийн "Цэнхэр Үдэш” , “Нууцат алим”, "Дуу" уран зургийн бүтээлүүдэд МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг олгов. 1997 OH -Монгол улсад анх удаа урлагийн бүтээлийн дуудлага худалдааг Их тэнгэрийн аманд амжилттай зохион байгуулав. Уг худалдаанаас олсон ашиг нь МУЭ-ийн үзэсгэлэнгийн танхимыг шинээр өргөтгөн босгох эхний хөрөнгө оруулалт болов. -Барималч А.Өлзийбаатар "Говь", "Тал дээрх жаргал" "Чи худалч" модон баримал, зураач Л.Моломжамц "Шивнээ", "Алтан намар". Ш.Чимэддорж "Эргэх хорвоо", "Хар морь" уран зураг, Д.Уртнасан "Өүлэн эх", "Хөхчу Монгол" монгол зургаараа МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хүртжээ. 1998 ОН -Үзэсгэлэнгийн танхим, МУЭХ-ны захиргаа байрлах 1581, 27 кв.м талбай бухий 2 давхар барилгаа Монголын зураач урчууд ёслол төгөлдөр хүлээн авч, цэнгэн найрлав. 500 кв.м талбайтай байсан өмнөх барилгыг ийнхүү 3 дахин томсгосноор жилд 50 шахам узэсгэлэн зохион байгуулах хүчин чадалтай болж, МУЭ-ийн гишүүд үнэ төлбөргүй уран бүтээлээ толилуулах боломжоор хангагдлаа. -Монументаль чимэглэлийн уйлдвэр байрлаж байсан 1000 кв.м талбай бүхий барилгыг сэргээн засварлаж, 1700 кв.м талбайтай худалдааны "Пассаж" төв болгосноор МУЭ нь уран бүтээлчдийн нийгмийн халамжинд зарцуулах мөнгө олох эх үүсвэртэй болжээ. -Зураач П.Балдандорж, Д. Менх нар "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цолоор шагнуулав. -Зураач Ч.Болдбаатар, барималч Г.Сэрээтэр нар "Мелодия-2" хамтарсан үзэсгэлэн, зураач Н.Лхагвасурэн "Төрийн долоон эрдэнэ", "Их гүрний элч", "Тэмүүжин: монгол зургаараа МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хур байна. -Зураач Ц.Эрдэнэцог "ХХ зууны Монголын уран зурги енге зохирол" сэдвээр докторын зэрэг хамгаалжээ. Тэрээр МУБИС-ийн дурслэх урлаг ТехнологиЙН СУРГУУЛИЙН дэргэ байгуулагдсан докторын зэрэг олгох зөвлөлийн анхны доктор болсон юм. 1999 он -1 дугээр сарын 13-нд МУЭ-ийн ээлжит IX их хурал Улсын филармоны байранд боллоо. МУЭ-ийн Хорооны дарга Ц.Энхжин тус байгууллагын 2 их хурлын хоорон хийсэн ажлын тайланг илтгэв. Зохион байгуулалтын асуудал хэлэлцэж, төлөөлөгчдийн 78%-ийн саналаар Ц.Энхжинг улируулан сонгожээ. Дэд даргаар уран барималч Л.Болдыг томилон баталж, тэргүүлэгчдийн зөвлөлийн гишүүдээр барималч Р.Энхтайван /Оюуны өмчийн газрын хэлтсийн дарга/, зураач Ч.Ичинноров /ДУДЭС-ийн захирал/, барималч Ц.Амгалан, зураач До.Болд, дархан Ж.Төмөрбагана, урлаг судлагч Л.Батчулуун, зураач Ц.Нарангэрэл /ДУДЭС-ийн багш/ нарыг сонгож, Хяналтын зөвлөлийг барималч Х.Цэгмид, зураач П.Цогзол, Х.Содномцэрэн нарын бүрэлдэхүүнтэй баталсан байна. Тус их хурлаас гарсан тогтоолд "МУЭ-ийн дүрмийн шаардлагад нийцсэн үндэслэлээр МУЭ-ийн үл хөдлөх хөрөнгө Сүхбаатар дүүргийн I хорооны нутаг дэвсгэрт байрлалтай 1581, 27м2 талбай бүхий Монгол Улсын үл хөдлөх бүртгэлийн А/626 тоот гэрчилгээтэй үзэсгэлэнгийн танхим болон Сухбаатар дүүргийн XI хороололтой байршилтай нийт 5219,1м2 ашигтай талбай бүхий урлангийн нэгдсэн цогцолборын барилга байгууламжийг худалдах болон эмчийн өөр хэлбэрт шилжүүлэх асуудал тулгарсан нөхцөлд уг асуудлыг МУЭ-ийн бүх гишүүдийн оролцоотойгоор давуу олонхийн саналаар шийдвэрлэж байхаар тогтоосугай. Уг тогтоол МУЭ-ийн үйл ажиллагааны бухий л үед хүчин төгөлдөр байна" гэж заажээ. Мөн "МУЭ-ийн үндсэн хөрөнгө болох Уран баримлын нэгдэл /хуучнаар Монументаль чимэглэлийн үйлдвэр/-ийн ажлын байрыг төрийн өмчийн адил дуудлагаар хувьчлахаар шийдвэрлэснийг Монгол Улсын хууль тогтоомжид үл нийцсэн хууль бус ажиллагаа гэж үзэж холбогдох хууль хяналтын байгууллагад хандан шийдүүлэхийг МУЭ-ийн удирдлагад даалгасугай" гэсэн шийдвэрийг гаргасан байна. -Зураач Э.Сүхээ, барималч Ч.Дашзэвэг нар "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол хүртэв. -Зураач Ч.Ичинноровын "Анхны цас", "Асралт Хайрхан", "Орой", Л.Бумандоржийн "Хун чулуу" зураасан зураг, "Унага", "Миний дуртай байгаль" уран зураг, барималч Х.Цэгмидийн "Улсын баатар Л.Дандар" херег баримал, зураач М.Эрдэнэбаярын бие даасан үзэсгэлэнд МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг олгожээ. 2000 ОН -АНУ-ын Нью-Йорк хотын "Е& Frankel" галерей, Сан Франциско хотын "Сом Артс" галерейд 20 зураачийн "Монголын өнгө" уран бүтээлийн үзэсгэлэн гарган худалдаж, 50 хувийг өнчин ядуу хуухдуудэд хандивласан юм. -Монголын нээлттэй нийгэм Хүрээлэн /Соросын сан/-ийн дэмжлэгээр уран бүтээлчдийн намтрыг англи, монгол хэлээр бэлтгэж, анхны дижитал архивтай болов. Уг материалд түшиглэн 254 уран бүтээлчийн намтар болон уран бүтээлийг багтаасан "МУЭ-2000" Зурагт танилцуулгыг 2000 ширхэг хэвлэн, Төр засгийн удирдлага, УИХ-ын гишүүдэд өргөн, үнэ төлбөргүй тараан сурталчилсан болно. -Улаанбаатар хотын захиалгаар нийслэлийн хөшөө дурсгалыг засварлах ажлыг 18 барималчин хийж гуйцэтгэсэн байна. -Хүрлийн хатаалгын болон керамикийн урлан байгуулав. -Монгол улсын ардын зураач, Төрийн шагналт Н.Цүлтэмд Монгол Улсын хөдөлмөрийн баатар цол олгожээ. -Барималч Л.Ганхуяг "Жанжин Ж.Лхагвасүрэн", "Зууны манлай Төрийн зүтгэлтэн Ю.Цэдэнбал" хөшөө, зураач Я.Оюунчимэг "Зүүдний говь", "Ардын жүжигчин Ю.Оюун" хөрөг зургууд, дархан Д.Энхдаваа "Талын хатан", "Улаан бусгуй" металл баримал, урлаг судлаач Л.Батчулуун "Эсгий ширмэлийн урлаг" номоороо МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг хүртэв. 2001 OH -ЮНЕСКО-гийн Оролцох программын хүрээнд "Art Centre" төслийг боловсруулж, Үзэсгэлэнгийн танхимыг агааржуулагч, гэрэлтүүлэг, TV, хөгжим зэрэг төхөөрөмжөөр хангав. -12 дугаар сарын 27-нд МУЭ-ийн ээлжит Х их хурал Улсын филармоний байранд болов. МУЭ-ийн хорооны ажлын тайлан, МУЭ-ийн хорооны удирдах бурэлдэхүүнийг сонгох асуудлыг тус тус хэлэлцэв. Барималч Л.Болдыг МУЭ-ийн хорооны даргаар сонгож, дэд даргаар зураач Ч.Хүрэлбаатарыг батлав. МУЭ-ийн тэргүүлэгчдээр Ш.Чимэддорж, С.Саранцацралт, Ц.Мөнхжин, Б.Төмөрбаатар, Д.Гунгаа, Д.Төртогтох нарыг сонгожээ. -Зураач Ц.Ойдов "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн цол хүртэв. -Урлаг судлагч Ц.Уранчимэг, дизайнер Д.Дашдорж нарын "МУЭ-2000" танилцуулга номын бутээлд МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг олгов. 2002 Oн -"МУЭ-д шинээр гишүүн элсүүлэх", "Үзэсгэлэн гаргах", "Урлан эзэмших", "МУЭ-ийн нэрэмжит шагнал олгох" гэсэн журмуудыг шинээр боловсруулан МУЭ-ийн Тэргүүлэгчдийн зөвлөлөөр батлуулан мөрдөж эхлэв. -"Хаан банк" "Монголын Урлагийн зөвлөл" зэрэг байгууллагатай хамтран дүрслэх урлагийг сурталчлах, зураач урчуудын бутээлийг худалдах ажлуудыг амжилттай зохион байгуулжээ. -МУЭ-ийн Үзэсгэлэнгийн танхимыг "Арт галерей" гэж нэрлэн засч тохижуулав. -БСШУЯ-тай хамтран Ардын гар урлалын наадмыг зохион байгууллаа. -Барималч, зураач С.Саранцацралт санаачлан, MN-25" телевизийн сувагтай хамтран уран бүтээлчийн тухай "ТВ өдөр Төрийн ордоны Хурлын Их танхимд болов. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Багабанди баяр хүргэж, үг хэлэхдээ галерей" нэвтрүүлгийг бэлтгэн олны хүртээл болгож эхлэв. -12 дугаар сарын 4-5-ны өдрүүдэд Монгол Улсад Дурслэх урлагийн байгууллага МУЭ үүсч хөгжсөний 60 жилийн ойг тэмдэглэв. Ойн баярын хурал 12 дугаар сарын 5-ны "Монгол хүний урлаг соёлын давтагдашгүй, хосгүй нандин сайхан өвийг бий болгосон өвөг дээдсийнхээ уламжлалыг эрхэмлэн хадгалж, залгамжлан авч, баяжуулан хөгжүүлж, гэр оронд ч, галерей танхимд ч, гудамж талбайд ч урлахуй увдис гэрэлтэж, улсынхаа хил хязгаарыг давж дэвэн дэлхийд Монгол үндэстний дурслэхүйн урлагийн авьяас билгийн ид хавыг гайхуулан харуулсан эрдэнэс баялгийг бүтээхэд МУЭ, түүнд нэгдсэн үе үеийн уран бүтээлчид үнэлж баршгүй их хувь нэмэр оруулсан, оруулсаар ч байна. Хорьдугаар зуунд Монголын дурслэхүй урлаг сэргэн мандалтын шинэ өндөрлөгт гарлаа. Үндэстэн өөрийгөө ухамсарлаж, өөртөө итгэж, өөрөөрөө бахархах язгуур хүмүүжил олоход өөрийнх нь урлаг соёл, тэр дундаа дурслэх урлаг онцгой чухал үүрэгтэй тул Та бүхний ур ухаан, хичээл зүтгэл нийт үндэстний хэмжээнд өргөн ач холбогдолтой юм гэдгийг би цохон тэдэглэж байна" гэжээ, ийн Хорооны дарга Л.Болд тавьж, Төрийн шагналт, Ардын зураач Д.Амгалан, МУЭ-ийн шагналт барималч Р.Энхтайван, Төрийн шагналт зураач Ц.Энхжин, УГЗ зураач "Монголын дурслэх урлаг-60 жилд" илтгэлийг МУЭ П.Балдандорж, Ч.Батмөнх нарын хүмүүс үг хэлэв. Их ойдоо зориулж "МУЭ-60 жил" баримтат кино, шилдэг уран бүтээлийн "Намар-2002" үзэсгэлэнгээ нээсэн ба 40 орчим уран бүтээлчийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Төрийн дээд одон медаль, цол тэмдгээр шагнажээ. -Зураач Б.Чогсом "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол хүртэв. -Зураач Ц.Энхжин "Газар тэнгэр" цуврал, "Нуудэл-2", "Цонх-6", "Цонх-9" бутээлүүдээ Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртэв. -Зураач Б.Төмөрбаатар "Зохиомж", "Хувьсах цаг". "Эгшиглэн", барималч Л.Болд "Голомт" рельеф. Д. Темер Очирын хөшөө, Д.Бат-Эрдэнэ "Зохиомж. Бичил ертөнц". "Хилэнцийн орд" уран баримал, зураач Р.Ариунболд "Эвийн хуч" арьсан урлагийн цуврал бүтээлүүдээрээ МУЭ ийн нэрэмжит шагналыг хүртэв. -МУЭ-ийн гишүүн болон тус байгууллагын ажилтан нийт 27 хунд 1.757.000 төгрөгийн буцалтгүй тусламж, ахмад уран бүтээлч 54 хүн болон харьяа уйлдвэрүүдэд ажиллаж байгаад өндөр насны тэтгэвэрт гарсан 68 ахмадад 2.435.000 төгрөгийн тэтгэмж, урлаг судлал, сурталчилгааны ажилд 3.135.500 төгрөг тус тус олгосон байна.

2002 - 2011 он 2002 он -"МУЭ-д шинээр гишүүн элсүүлэх", "Үзэсгэлэн гаргах", "Урлан эзэмших", "МУЭ-ийн нэрэмжит шагнал олгох" гэсэн журмуудыг шинээр боловсруулан МУЭ-ийн Тэргүүлэгчдийн зөвлөлөөр батлуулан мөрдөж эхлэв. -"Хаан банк" "Монголын Урлагийн зөвлөл" зэрэг байгууллагатай хамтран дүрслэх урлагийг сурталчлах, зураач урчуудын бутээлийг худалдах ажлуудыг амжилттай зохион байгуулжээ. -МУЭ-ийн Үзэсгэлэнгийн танхимыг "Арт галерей" гэж нэрлэн засч тохижуулав. -БСШУЯ-тай хамтран Ардын гар урлалын наадмыг зохион байгууллаа. -Барималч, зураач С.Саранцацралт санаачлан, MN-25" телевизийн сувагтай хамтран уран бүтээлчийн тухай "ТВ өдөр Төрийн ордоны Хурлын Их танхимд болов. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Багабанди баяр хүргэж, үг хэлэхдээ галерей" нэвтрүүлгийг бэлтгэн олны хүртээл болгож эхлэв. -12 дугаар сарын 4-5-ны өдрүүдэд Монгол Улсад Дурслэх урлагийн байгууллага МУЭ үүсч хөгжсөний 60 жилийн ойг тэмдэглэв. Ойн баярын хурал 12 дугаар сарын 5-ны "Монгол хүний урлаг соёлын давтагдашгүй, хосгүй нандин сайхан өвийг бий болгосон өвөг дээдсийнхээ уламжлалыг эрхэмлэн хадгалж, залгамжлан авч, баяжуулан хөгжүүлж, гэр оронд ч, галерей танхимд ч, гудамж талбайд ч урлахуй увдис гэрэлтэж, улсынхаа хил хязгаарыг давж дэвэн дэлхийд Монгол үндэстний дурслэхүйн урлагийн авьяас билгийн ид хавыг гайхуулан харуулсан эрдэнэс баялгийг бүтээхэд МУЭ, түүнд нэгдсэн үе үеийн уран бүтээлчид үнэлж баршгүй их хувь нэмэр оруулсан, оруулсаар ч байна. Хорьдугаар зуунд Монголын дурслэхүй урлаг сэргэн мандалтын шинэ өндөрлөгт гарлаа. Үндэстэн өөрийгөө ухамсарлаж, өөртөө итгэж, өөрөөрөө бахархах язгуур хүмүүжил олоход өөрийнх нь урлаг соёл, тэр дундаа дурслэх урлаг онцгой чухал үүрэгтэй тул Та бүхний ур ухаан, хичээл зүтгэл нийт үндэстний хэмжээнд өргөн ач холбогдолтой юм гэдгийг би цохон тэдэглэж байна" гэжээ, ийн Хорооны дарга Л.Болд тавьж, Төрийн шагналт, Ардын зураач Д.Амгалан, МУЭ-ийн шагналт барималч Р.Энхтайван, Төрийн шагналт зураач Ц.Энхжин, УГЗ зураач "Монголын дурслэх урлаг-60 жилд" илтгэлийг МУЭ П.Балдандорж, Ч.Батмөнх нарын хүмүүс үг хэлэв. Их ойдоо зориулж "МУЭ-60 жил" баримтат кино, шилдэг уран бүтээлийн "Намар-2002" үзэсгэлэнгээ нээсэн ба 40 орчим уран бүтээлчийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Төрийн дээд одон медаль, цол тэмдгээр шагнажээ. -Зураач Б.Чогсом "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол хүртэв. -Зураач Ц.Энхжин "Газар тэнгэр" цуврал, "Нуудэл-2", "Цонх-6", "Цонх-9" бутээлүүдээ Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртэв. -Зураач Б.Төмөрбаатар "Зохиомж", "Хувьсах цаг". "Эгшиглэн", барималч Л.Болд "Голомт" рельеф. Д. Темер Очирын хөшөө, Д.Бат-Эрдэнэ "Зохиомж. Бичил ертөнц". "Хилэнцийн орд" уран баримал, зураач Р.Ариунболд "Эвийн хуч" арьсан урлагийн цуврал бүтээлүүдээрээ МУЭ ийн нэрэмжит шагналыг хүртэв. -МУЭ-ийн гишүүн болон тус байгууллагын ажилтан нийт 27 хунд 1.757.000 төгрөгийн буцалтгүй тусламж, ахмад уран бүтээлч 54 хүн болон харьяа уйлдвэрүүдэд ажиллаж байгаад өндөр насны тэтгэвэрт гарсан 68 ахмадад 2.435.000 төгрөгийн тэтгэмж, урлаг судлал, сурталчилгааны ажилд 3.135.500 төгрөг тус тус олгосон байна. 2003 OH -"Хавар" үзэсгэлэн шагналтай болов. Эхний шагналыг зураач Т.Хулангийн компьютер графикийн ажилд олгож, диплом мөнгөн шагналаар урамшуулжээ. -Монгол орныхоо үзэсгэлэнт байгаль, нутаг усыг дурслэх зорилгоор 2003 оны зургадугаар сард "Монголын сайхан орноор" төслийг боловсруулан БСШУ-ны сайд А.Цанжидын ивээл дор хэрэгжүүлэв. Төслийн хүрээнд долоон чиглэл 42 уран бүтээлч Монгол орноороо /16.450 км/ аялж уран бүтээлийн судалбар хийлээ. -6 дугаар сард Францын Орлеан хотын 11 уран бүтээлчийг хүлээн авч, плэнер зохион байгуулж, үзэсгэлэнг гаргав. -Анх удаа "Оны шилдэг уран бүтээл"-ийн үзэсгэсгэнг тухайн жилд дэлгэн толилуулсан үзэсгэлэнгүүдээс 74 уран бүтээлчийн 84 бүтээлийг сонгон 12 дугаар сард зохион байгуулав. "Оны шилдэг уран бүтээлүүд-2003" каталог хэвлүүлэв. -Монголын Урлагийн Зөвлөл, Монголын Банкны Холбоотой хамтран "Их дуудлага худалдаа"-г зохион байгуулж, нийт 35 бүтээлийг 36.9 сая төгрөгөөр худалдсан нь дурслэх урлагийг сурталчилсан, уран бүтээлийг бодитой үнэлүүлсэн, зураач урчуудын ахуй амьдралд дэмжлэг үзүүлсэн чухал арга хэмжээ болсон юм. -"Оны шилдэг үзэсгэлэн" шалгаруулдаг болж, Японы Фукуока хотын Азийн урлагийн музейд МУЭ-ийн шагналт зураач Ч.Болдбаатарын "Wind of artists residence" бие даасан үзэсгэлэн, МУЭ-ийн Арт галерейд зохион байгуулсан. Төрийн шагналт барималч Л.Ганхуяг, МУЭ-ийн нэрэмжит шагналт зураач С.Саранцацралтын бие даасан уран бүтээлийн үзэсгэлэнгүүд тодров. -Барималч Л.Ганхуяг "Ю.Цэдэнбал", "Ж Лхагвасурэн", "Ш.Отгонбилэг" хөшөө дурсгал бүтээлүүдээрээ Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртэв. -Зураач С.Дагвадоржийн "Орон зай ба би" уран үзэсгэлэнд МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг бутээлийн үзэсгэлэнд олгожээ. -Урлаг судлагч Л.Батчулуун "Эсгийн урлаг, тэмдгийн тогтолцоот" сэдэвт бүтээлээр шинжлэх ухааны докторын зэрэг хамгаалснаар Монголын анхны урлаг судлалын ШУ ны доктор, профессор болсон юм. 2004 OH -МУЭ-ийн гишуун уран бүтээлчид "Арт галерей"-даа үнэ төлбөргүй үзэсгэлэн гаргах шийдвэр гарчээ. -Америкийн монголч эрдэмтэн Жек Ведер Фордын "Genghis khan and the making of the Modern World" ном Нью-Йорк хотод 1 сая хувь хэвлэгдсэнд барималч, зураач С.Бадралын 4 бүтээл оржээ. -"Оны шилдэг уран бүтээл" үзэсгэлэн, их душ га худалдааг Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ц Элбэгдоржийн ивээл дор зохион байгуулав. -12 дугаар сарын 12-нд МУЭ-ийн ээлжит XI иx хурал Улсын филармоний байранд боллоо. "МУЭ-ийн хорооноос 2002-2004 онд Хийсэн ажлын тайлан илтгэл"-ийг МУЭ- ийн Хорооны дарга Л.Болд тавьж хэлэлцлээ мөн МУЭ-ийн Хяналтын зөвлөлийн тайланг сонсов. Муз Хорооны даргаар Л.Болдыг улируулан сонгож, дэд даргаар зураач П.Цэгмидийг батлав. Тэргүүлэгчдийн Запалийн гишуудээр С.Бадрал, Д.Гунгаа, Ц.Мөнхжин, Б.Төмөрбаатар, Д.Төртогтох, сонгожээ. С.Саранцацралт, Ш.Чимэддорж нарыг Хяналтын зөвлөлийн даргаар Ц.Амгалан гишүүдээр Ж.Нанзаддорж, Д.Эрдэнэбилэг нарыг баталсан байна. -Зураач Д.Цэдэндорж "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол хүртэв. -Зураач М.Лхагвадоржийн "Хотонд", "Судалбар" уран зураг, "Эх нутаг" уран бүтээлийн үзэсгэлэн, барималч Б.Дэнзэнгийн "Их гурнуудийн цогцолбор" хешее, зураач П.Цэгмидийн "Нар хиртсэн жил" инстоляц. "Дорнод Монголын их амар амгалан" уран зургуудад МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг олгожээ. 2005 OH -Зураач С.Гунгаасүх "Ардын зураач" цол хүртжээ. -Зураач Ц.Байды, Ц.Мөнхжин, Г.Пүрэвбат нар "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол хүртэв. -Барималч, зураач С.Саранцацралт "Монгол эх" "Элэнц хуланцын дурсамж уран баримал, "Жонон хонгор", "Арга билиг" уран зураг, "Баадантай юм" үзэсгэлэнгээрээ Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртэв. -Зураач Н.Орхоны "Яруу найрагч Д.Пүрэвдорж", "Зураач Ц.Доржпалам", "Жамух" хөрөг зургууд, барималч С.Бадрал "Зууд" баримал болон "Хулэг морь-өв дурсгал цуврал судалгааны бүтээлд МУЭ-ийн нэрэмжит шагнал олгожээ. 2006 OH -Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойг угтаж МУЭ-ийн Хорооноос 20.000.000 төгрөгийн шагналын сантай уралдааныг зарлаж дугнэж, уран зураг, уран баримал, зураасан зураг, монгол зураг, ардын гар урлалын бүтээлүүдийг шалгаруулж "Их Монгол" үзэсгэлэнг зохион байгуулахад 90 бүтээлчийн 100 гаруй бутээл толилогдов. -Их Монгол улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойд зориулж Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөөг босгох төслийг манай уран бүтээлчид санаачлан ажиллаж, 2005 оны 8 дугаар сард ажлаа эхэлж, 2006 оны 7 дугаар сарын 10-ны өдөр нээлтээ хийжээ. Үүнд: 1.Эзэн Чингис хаан, Монголын их хаад цэргийн жанжнуудын цогцолбор хүрэл хөшөөг Монгол Улсын Төрийн ордны өмнө бүтээн босгов. Чингис, Өгөөдэй Хубилай хаадууд, Мухулай, Боорчи жанжнуудын морьтой хөшөө бүхий цогцолборын зураг төслийг барималч Л.Бола гаргаж, 30 шахам уран бутээлчид гуйцэтгэсэн байна. 2. Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөөний нүүрэн талд "Их Монгол Улс Эзэнт гүрэн", "Монголын Төрт улсууд гэсэн 18х8метрийн 2 шилэн зургийг Н.Амгаланбаатарын эх загвараар бүтээжээ. 3. "Төрийн тамганы Д.Наранжавын зураг төслөөр бүтээн Төрийн ордны хойд талд байрлуулав. 4. "Монголын нууц товчоо" номыг сийлбэрлэн урласан хосгүй гайхамшигт нэг хувь бүтээлийг Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөөнд зарлав. Уг бүтээлийн эх загварын -Зураач Б.Чогсом "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол хүртэв. -Зураач Ц.Энхжин "Газар тэнгэр" цуврал, "Нүүдэл-2". "Цонх-б", "Цонх-9" бутээлүүдээрээ Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртэв. -Зураач Б.Төмөрбаатар "Зохиомж", "Хувьсах цаг". "Эгшиглэн", барималч Л.Болд "Голомт" рельеф. Д.Төмөр Очирын хөшөө, Д.Бат-Эрдэнэ "Зохиомж. Бичил ертөнц". "Хилэнцийн орд" уран баримал, зураач Р.Ариунболд "Эвийн хүч" арьсан урлагийн цуврал бүтээлүүдээрээ МУЭ ийн нэрэмжит шагналыг хүртэв. -МУЭ-ийн гишүүн болон тус байгууллагын ажилтан нийт 27 хүнд 1.757.000 төгрөгийн буцалтгүй тусламж, ахмад уран бүтээлч 54 хүн болон харьяа уйлдвэрүүдэд ажиллаж байгаад өндөр насны тэтгэвэрт гарсан 68 ахмадад 2.435.000 төгрөгийн тэтгэмж, урлаг судлал, сурталчилгааны ажилд 3.135.500 төгрөг тус тус олгосон байна. 2003 OH -"Хавар" үзэсгэлэн шагналтай болов. Эхний шагналыг зураач Т.Хулангийн компьютер графикийн ажилд олгож, Диплом мөнгөн шагналаар урамшуулжээ. -Монгол орныхоо үзэсгэлэнт байгаль, нутаг усыг дурслэх зорилгоор 2003 оны зургадугаар сард "Монголын сайхан орноор" төслийг боловсруулан БСШУ-ны сайд А.Цанжидын ивээл дор хэрэгжүүлэв. Төслийн хүрээнд долоон чиглэлд 42 уран бүтээлч Монгол орноороо /16.450 км/ аялж уран бүтээлийн судалбар хийлээ. -6 дугаар сард Францын Орлеан хотын 11 уран бүтээлчийг хүлээн авч, плэнер зохион байгуулж, үзэсгэлэнг гаргав. -Анх удаа "Оны шилдэг уран бутээл"-ийн үзэсгэлэнг тухайн жилд дэлгэн толилуулсан үзэсгэлэнгүүдээс 74 уран бутээлчийн 84 бүтээлийг сонгон 12 дугаар сард зохион байгуулав. "Оны шилдэг уран бүтээлүүд-2003" каталог хэвлүүлэв -Монголын Урлагийн Зөвлөл, Монголын Банкны Холбоотой хамтран "Их дуудлага худалдаа"-г зохион байгуулж, нийт 35 бүтээлийг 36.9 сая төгрөгөөр худалдсан нь дурслэх урлагийг сурталчилсан, уран бүтээлийг бодитой үнэлүүлсэн, зураач урчуудын ахуй амьдралд дэмжлэг үзүүлсэн чухал арга хэмжээ болсон юм. -"Оны шилдэг үзэсгэлэн" шалгаруулдаг болж, Японы Фукуока хотын Азийн урлагийн музейд МУЭ-ийн шагналт зураач Ч.Болдбаатарын "Wind of artists residence" бие даасан үзэсгэлэн, МУЭ-ийн Арт галерейд зохион байгуулсан Төрийн шагналт барималч Л.Ганхуяг, МУЭ-ийн нэрэмжит шагналт зураач С.Саранцацралтын бие даасан уран бүтээлийн үзэсгэлэнгүүд тодров . -Барималч Л.Ганхуяг "Ю.Цэдэнбал", "Ж.Лхагвасүрэн", "Ш.Отгонбилэг" хөшөө дурсгал бүтээлүүдээрээ Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртэв. -Зураач С.Дагвадоржийн "Орон зай ба би" уран бутээлийн үзэсгэлэнд МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг олгожээ . -Урлаг судлагч Л.Батчулуун "Эсгийн урлаг, тэмдгийн, тогтолцоо " сэдэвт бүтээлээр Шинжлэх ухааны докторын зэрэг хамгаалснаар Монголын анхны урлаг судлалын ШУ ны доктор, профессор болсон юм. 2004 он -МУЭ-ийн гишүүн уран бүтээлчид "Арт галерей"-даа үнэ төлбөргүй үзэсгэлэн гаргах шийдвэр гарчээ. -Америкийн монголч эрдэмтэн Жек Ведер Фордын "Genghis khan and the making of the Modern World" ном Нью-Йорк хотод 1 сая хувь хэвлэгдсэнд барималч, зураач С.Бадралын 4 бүтээл оржээ. -"Оны шилдэг уран бутээл" үзэсгэлэн, их душата худалдааг Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ц.Элбэгдоржий ивээл дор зохион байгуулав. -12 дугаар сарын 12-нд МУЭ-ийн ээлжит XI их хурал Улсын филармоний байранд боллоо. "МУЭ-ийн Хорооноос 2002-2004 онд хийсэн ажлын тайлан илтгэл"-ийг МУЭ- ийн Хорооны дарга Л.Болд тавьж хэлэлцүүллээ. Мон МУЭ-ийн Хяналтын зөвлөлийн тайланг сонсов. МУЭ-ийн Хорооны даргаар Л.Болдыг улируулан сонгож аргаар зураач П.Цэгмидийг батлав. Тэргүүлэгчдийн Зөвлөлийн гишүүдээр С.Бадрал, Д.Гунгаа, Ц.Мөнхжин, Б.Төмөрбаатар, Д.Төртогтох, С.Саранцацралт, Ш.Чимэддорж нарыг сонгожээ. Хяналтын зөвлөлийн даргаар Ц.Амгалан, гишүүдээр Ж.Нанзаддорж, Д.Эрдэнэбилэг нарыг баталсан байна. -Зураач Д.Цэдэндорж "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн"цол хүртэв -Зураач М.Лхагвадоржийн "Хотонд", "Судалбар" уран зураг, "Эх нутаг" уран бүтээлийн үзэсгэлэн, барималч Б.Дэнзэнгийн "Их гүрнүүдийн цогцолбор" хөшөөг, зураач П.Цэгмидийн "Нар хиртсэн жил" инстоляц. "Дорнод Монголын их амар амгалан" уран зургуудад МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг олгожээ. 2005 он -Зураач С.Гунгаасүх "Ардын зураач" цол хүртжээ. -Зураач Ц.Байды, Ц.Мөнхжин, Г.Пүрэвбат нар "Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн" цол хүртэв. -Барималч, зураач С.Саранцацралт "Монгол эх", "Элэнц хуланцын дурсамж уран баримал, "Жонон хонгор", "Арга билиг" уран зураг, "Баадантай юм" үзэсгэлэнгээрээ Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртэв. -Зураач Н.Орхоны "Яруу найрагч Д.Пүрэвдорж". "Зураач Ц.Доржпалам", "Жамух" хөрөг зургууд, барималч С.Бадрал "Зүүд" баримал болон "Хулэг морь-ев дурсгал" цуврал судалгааны бүтээлд МУЭ-ийн нэрэмжит шагнал олгожээ. 2006 он -Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойг угтах МУЭ-ийн хорооноос 20.000.000 төгрөгийн шагналын сантай уралдааныг зарлаж дугнэж, уран зураг, уран баримал, зураасан зураг, монгол зураг, ардын гар урлалын бүтээлүүдийг шалгаруулж "Их Монгол" узэсгэлэнг зохион байгуулахад 90 бүтээлчийн 100 гаруй бутээл толилогдов. -Их Монгол улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойд зориулж Төрийн ёслол хундэтгэлийн өргөөг босгох төслийг манай уран бүтээлчид санаачлан ажиллаж, 2005 оны 8 дугаар сард ажлаа эхэлж, 2006 оны 7 дугаар сарын 10-ны өдөр нээлтээ хийжээ. Үүнд: 1.Эзэн Чингис хаан, Монголын их хаад, цэргийн жанжнуудын цогцолбор хүрэл хөшөөг Монгол Улсын Терийн ордны өмнө бүтээн босгов. Чингис Өгөөдэй Хубилай хаадууд, Мухулай, Боорчи жанжнуудын морьтой хөшөө бүхий цогцолборын зураг төслийг барималч Л.Бол гаргаж, 30 шахам уран бутээлчид гуйцэтгэсэн байна. 2.Төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөөний нүүрэн талд "Их Монгол Улс Эзэнт гүрэн", "Монголын Төрт улсууд гэсэн 18х8метрийн 2 шилэн зургийг Н.Амгаланбаатарын эх загвараар бүтээжээ. 3."Төрийн тамганы хөшөөг зураач барималч Д.Наранжавын зураг төслөөр бүтээн Төрийн ордны хойд талд байрлуулав. 4. "Монголын нууц товчоо" номыг сийлбэрлэн урласан хосгуй гайхамшигт нэг хувь бүтээлийг Төрийн ёслол хундэтгэлийн өргөөнд залав. Уг бутээлийн эх загварыг сийлбэрч Г.Төртогтох, зураач М.Бүтэмж нар гаргаж, мэргэжил нэгт нөхдийн хамт урлажээ. 5."Их шүтээн" буюу Чингис хааны хөргийг бурханч лам Г.Пүрэвбат "монгол зураг"-ийн аргаар бүтээж мөн өргөөнд залав. Уг ойн арга хэмжээний хүрээнд Хэнтий аймгийн төв Өндөрхаан хотод Чингис хааны хөшөө бүхий цогцолборыг зураач урчууд бүтээн босгосон билээ. -Хан-Уул дүүрэг, яармагт барималч, зураач С.Бадрал өөрийн цуглуулгаараа "Чингис хааны өв соёл" музей байгуулав. -Олон улсын бэхэн зургийн 5-р биеннале Хонгконг-д зураач Ш.Чимэддорж, С.Бадрал, урлаг судлагч Ц.Уранчимэг нар оролцлоо. -Дундговь аймгийн Гурван сайхан сумын Их газрын чулуунд "Уртын дуу морин хуурын байгалийн задгай театр, их дууч Н.Норобанзадад зориулсан "Уяхан замбуу тивийн наран" хөшөөг босгов. Энэхүү цогцолборыг МУЭ ийн шагналт зураач П.Цэгмидийн эх загвараар түүний удирдлага дор бүтээжээ. -Дархан хотод “Морин хуу” Сухбаатар аймгийн тов Баруун-Урт хотод “Өүлэн эх” зэрэг цогцолборууд босчээ. -Уран сийлбэрч Л.Чуваамэд, зураач Ц.Доржпалам нар “Ардын зураач” цолыг хүртлээ. -Сийлбэрч Д.Төртогтох “Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн” цолоор шагнуулав. -Зураач Ш.Чимэддорж "Зэрэглээ", "Нутгийн цэнхэр салхи", "Ээжийн тухай дуу" бүтээлүүдээрээ Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртэв. -Барималч Л.Болд, архитекторч М.Цэлмэг нарын төрийн ёслол хүндэтгэлийн өргөө, Чингис хаан болон Монголын их хаад, жанжнуудын хүрэл хөшөөний цогцолбор, сийлбэрч Д.Төртогтохын “Монголын нууц товчоо” шастирын хосгүй үнэт хувь, бурханч лам Г.Пүрэвбатын Чингис хааны “Их шүтээн хөрөг”, зураач Д.Баттөмөрийн “ Чингис хааны билэг” монгол уран бичлэг, зураач Ц.Олзбаатарын “Тэнгэрийн ташуур”, “Одот тэнгэр”, “Дайчин баатар” зургууд, зураач Д.Бадамын “Тэнгэрийн зарлиг”, “Зун” монгол зургуудад МУЭ-ийн нэрэмжит шагналыг олголоо. 2007 OH -Монголд Дурслэх урлагийн байгууллага үүсч хөгжсөний 65 жилийн ой, орон нутагт УЭ-ийн салбарууд байгуулагдсаны 60 жилийн ойг тохиолдуулан МУЭ-ийн Хорооноос “Хөх тэнгэрийн орноор” аялалыг зохион байгуулав. Төслийн хүрээнд Булган аймгийн Бугат сумын нутаг Хан Жаргалант хэмээх байгалийн үзэсгэлэнт газар МУЭ-ийн үе үеийн гишууд-хот хөдөөгийн 200 гаруй уран бутээлчид цугларан “Хөх тэнгэрийн орноор” наадам зохион байгуулав. Нээлтэд МУЭ-ийн Хорооны удирдлага, Булган аймгийн ЗДТГ-ын дарга Д.Батчулуун, аймгийн Боловсрол Соёлын газрын технологийн арга зүйч Ж.Орхон Туул, "Эрдэнэт" Уулын баяжуулах уйлдвэрийн маркетинг, Мэдээллийн хэлтсийн дарга Д.Галбаатар албаны бусад хүмүүс оролцлоо. “Хөх тэнгэрийн орноор” тойрон аялалд оролцогчид 21 аймаг, гурван хотын нутгаap 22.481 км аялан бүтээл хийхээр төлөвлөж, 6 бүсэд хуваагдсан байна. Бус тус бүрт 16 уран бүтээлч орж Хөвсгөл-Завхан-Архангай Дундговь-Дорноговь-Өмнөговь Өвөрхангай-Баянхонгор-Говь-Алтай Хэнтий-Дорнод-Сухбаатар Увс-Баян-Өлгий-Ховд Сэлэнгэ-Булган-Төв аймаг гэсэн чиглэлд явжээ. Уг төслийг Уулын баяжуулах "Эрдэнэт" үйлдвэр ивээн тэтгэжээ. 2008 онд 30 жилийн ойгоороо өөрийн галерейг нээх зорилгоор уран бүтээлчдийн судалбар хийх аянг дэмжиж, зураач урчууд тус бүр 1 бүтээлээ өгөхөөр гэрээ хийсэн юм. -БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны 60 жилийн ойд зориулан тус орны Хянган аймгийн төв Улаан хотод “Монголын өнгө” нэртэй дурслэх урлагийн үзэсгэлэнг зохион байгууллаа. -Төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн агсан Ж.Самбуу, Ж.Батмөнх нарын дурсгалын хүрэл хөшөөг барималч Ц.Амгалан, Л.Болд нар Улаанбаатар хотноо, Хөдөлмөрийн баатар Д.Санжийн хөшөөг Говь-Алтай аймгийн Бигэр сумын төвд барималч Р.Ганхуяг зэсээр урлан босгожээ. -12 дугаар сарын 16-17-ны өдөр МУЭ-ийн ээлжит XII их хурал Улсын филармонийн байранд боллоо. Хурлаар МУЭ-ийн Хорооны тайлан, зохион байгуулалтын асуудал хэлэлцэв. Хяналтын зөвлөлийн тайлан болон дүрмийг шинэлэх асуудлыг хэлэлцэх байсан боловч санал хуваагдсан тул хэлэлцсэнгүй. МУЭ-ийн даргаар зураач Ц.Энхжинг сонгож, дэд даргаар Ц.Эрдэнэцогийг баталжээ. Тэргүүлэгч гишуудээр Д.Гунгаа, С.Бадрал, Л.Ганхуяг, Ц.Нарангэрэл, Ц.Олзбаатар, П.Цогзол нарыг сонгосон байна. -Яруу найрагч, зураач хегжимчин Гошри Чинмой "Оргилуун урлаг" үзэсгэлэн, Ж.Гэрэл "Далд амьдрал". Д.Батмөнх "Сургийн манлай" уран зураг. Д.Түвдэндорж "Hap, cap, тэнгэр металл баримлаараа МУЭ-ийн нэрэмжит шагналтан болов. 2008 ОН -МУЭ-ийн нэрэмжит шагналын урамшуулал 2008 оноос эхлэн 3 сая төгрөг, МУЭ-ийн Тэргүүний ажилтан тэмдгийн урамшуулал 200.000 төгрөг тус тус болгох шийдвэр гарчээ. -Ахмадуудын тэтгэмжийг 2 дахин нэмж нийт 200 гаруй ахмадуудад 20.357.000 төгрөг олгож, тэднийг цагаан cap, ахмадын баяраар хүлээн авахад 17.623.777 төгрөг зарцуулжээ. -Зураач Б.Сосорбарам, С.Энх-Амгалан нар бие даасан үзэсгэлэн, Д.Эрдэнэ "Концепци", "Балетчин" зургуудаараас МУЭ-ийн нэрэмжит шагнал хүртлээ. 2009 OH -“Бичиг-соёл”уран бүтээлийн үзэсгэлэнг санаачлан зохион байгуулж эхлэв. Үзэсгэлэнгийн зорилго нь Монгол хүн бүр үндэсний бичгээ мэддэг, ажил албандаа хэрэглэдэг, улмаар хойч үедээ өвлүүлэхэд чиглэгдсэн байна. Улс, үндэстнийхээ тусгаар тогтнолын баталгаа болгож, Эзэн Богд Чингис хааны батламжилсан Монгол хэл, монгол бичгээ бахархалтаяа хэрэглэх нь ардчилсан нийгмийн бас нэгэн ололт болох учиртай тул энэ үйлст бүх нийтээрээ идэвхийлэн оролцох нь өнөө цагт иргэн бүрийн үүрэг байх ёстой хэмээн санаачлагчид үзсэн юм. Энэхүү үзэсгэлэнгийн хүрээнд уран бичлэгийн уралдаан зарлаж урамшуулах ажлыг мэргэжлийн зураачид төдийгүй сонирхогчдын дунд өрнүүлж, урамшуулан шагнаж байна. -Залуу уран бүтээлчдээ дэмжих зорилгоор Өмнөд Солонгосын урлагт элэгтэй хумуусийн идэвх санаачлагыг дэмжин 35 хүртлэх насны залуучуудын дунд “GRAND ART” төслийг хэрэгжүүлж эхэлсэн ба энэ нь 2 орны дурслэх урлагийг сурталчлах, хээрийн судалгаа хийх, ахмад уран бүтээлчдээс суралцах зэргээр хамтын үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэхэд чиглэгдэж байна. баримлуудаараа Монгол Улсын Төрийн шагнал хүртэв. -Зураач Ц.Эрдэнэцог "Тусгал-2" үзэсгэлэн болон цуврал “ Монгол зураасан зураг” ном , Д.Наранцэцэг “Цэцэгс” цуврал “Мор сунгасан тал”, “Үдэж” зургууд, Ж.Ганжуу “Тэнгэрийн зүүд” уран бутээлийн үзэсгэлэнгээрээ МУЭ-ийн нэрэмжит шагналтан болжээ. 2010 он -Монгол улсад улсад геологийн алба байгуулагдсаны 70, Улаанбаатар хот байгуулагдсаны 360 жилийн ойг холбогдох байгууллагуудтай хамтран уралдаант узэсгэлэн зохион явуулж, амжилт гаргасан бутээлчдийг урамшуулжээ. -МУБИС-ийн дэргэд дүрслэх урлагийн сургалт явуулсны 50 жилийн ойг тохиолдуулан МУЭ-ийн гишүүн 11 багшийг тус бур 100.000 төгрөгөөр шагнав. -“Дөрвөн зүг найман зовхист” зуны плэнерийг 13 чиглэлд зохион байгуулахад 82 бүтээлч оролцо, Плэнерт болон Булган аймагт отог байгуулан, зураачид ажиллагсдыг амраахад 14.390.000 төгрөг зарцуулжээ. -Бээжингийн олон улсын урлагийн IV биеннальд 5 ypaн бүтээлч шалгарч оролцсоноос Х.Батбаатарын “Untitled” уран зураг Шилдэг бүтээлийн шагнал хүртжээ. -Ардын зураач Б. Чогсомын 80 насны ойг тохиолдуулан түүний амьдрал уран бүтээлийн тухай богино хэмжээний киног хийв. -Бельгийн нийслэл Брюссель хотноо байрлах Европын комиссын ордонд анх удаа Монголыг сурталчлах үзэсгэлэнг зохион байгуулжээ. -12 дугаар сарын 24-нд МУЭ-ийн XIII их хурал Улсын филармонийн байранд хуралдав. Тайлан илтгэлийг МУЭ-ийн хорооны дарга Ц.Энхжин тавьж хэлэлцуулэ, Тус тайланд “Юуны өмнө уран бутээлчдийн урлангийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор нэгдсэн урлангийн Б хэсэгт гадны байгууллагууд түрээслэж байсан хэсгийг чөлөөлөн үнийг 50 хувиар бууруулж шинээр 38 хүнийг урлангаар хангалаа. Ингэсэнээр 2007 онд 63 хүн урлантай байсан бол өнөөдрийн байдлаар нэгдсэн урланд 101 уран бүтээлч байгаа бөгөөд өнгөрсөн хугацаанд эдгээр бутээлчдээс урландаа засвар хийж сайжруулсан 18 хунд 9.163.800 төгрөгийг түрээснээс нь суутгасан буюу буцааж олгосон байна. Мөн 3 хунд орон байр шинээр авахад нь зориулж 8.141.600 төгрөгийн тусламж өгсөн байна. Ажил Төрлөө цэгцэлж дуусаад хуучин оноо удэж шинэ оноо баяр цэнгэлээр дүүрэн угтах нь хүн бурийн, байгууллага бүрийн ёс мөн. Ийм учраас баяр цэнгүүнийг анхааран тэмдэглэж, урлагийн ажилтны баярын ажиллагаанд 1.889.782 төгрөг, 3 удаагийн шинэ жилийн баярын ажиллагаанд нийт 27 209.880 төгрөг тус тус зарцуулсан байна. Үе үеийн ахмад настан уран бүтээлчиддээ байнга анхаарал хандуулж, 2008 оноос ахмадуудын тэтгэмжийг 2 дахин нэмж нийт 200 гаруй ахмадуудад 20.357.000 төгрөг олгож, ахмадуудыг цагаан сар, ахмадын баяр зэрэг баяруудаар хүлээн авахад 17.623.777 төгрөг зарцуулжээ. Гишууд уран бүтээлчдийн үзэсгэлэн гаргахад нь зориулж 16 хунд 12.739.020 төгрөгийн тусламж, 41 хунд 38.200.000 төгрөгийн зээл, 12 хүний гадаад дотоодын замын зардалд 18.402.816 төгрөгийн тусламж олгосноос гадна, насны ой тэмдэглэх, өвлийн нүүрс түлээ авах, мэргэжил дээшлүүлэх зэрэг бусад зардалд 7 хунд 2.390.000 төгрөг тус тус зарцууллаа. Өнгөрөгч тайлангийн хугацаанд манай байгууллагын ажиллагсад болон уран бүтээлчдээс 29 хунд тохиолдсон ар гэрийн гачигдалд 2.700.000 төгрөг зарцуулж, хунд өвчин туссан 48 хунд нийт 99.526 569 төгрөгийг эмчилгээний зардал олгож тусаллаа. 2008-2010 онд ийнхүү нийт 171.900.000 төгрөгийг нийгмийн халамж, тэтгэмж тусламжинд олгосон байна" гэжээ.туссан 48 хунд нийт 99.526 569 төгрөгийг эмчилгээний зардал олгож тусаллаа. 2008-2010 онд ийнхүү нийт 171.900.000 төгрөгийг нийгмийн халамж, тэтгэмж тусламжинд олгосон байна" гэжээ. Туундан 2008-2010 он ажлын тайланд үзэсгэлэн гаргах 170 гаруй хусэлт ирсний аль болох бүгдийг хамруулах зорилго тавьснаар нийт 131 үзэсгэлэн зохион байгуулж, 12.062 бүтээлий дэлгэн үзүүлэхэд 14 939 457 төгрөгийн зардал гарсан бод үзгэлэнгийн танхимын дээврийг сольж, вакум цонхыг бүрэн шинчлэн агааржуулагч, халуун хөшигтэй болгох зэрэг 149.655.721 төгрөг зарцуулав. Төр захиргааны болон бусад албан байгууллагуудтай хамтран ажилласны дунд 40 381 000 ажил уран бүтээлчдээр гүйцэтгүүлгээ. XII их хурлаар дэвшүүлсэн мөрийн хөтөлбөрт тусгасны дагуу урлаг судлалыг дэмжих, ном сурталчилгаа хэвлэн нийтлуулах талаар онцгой анхаарч, 11 хүнд ном хэвлүүлэхэд 26.316.795 төгрөгийн тусламж үзүүллээ. Түүнээс гадна МУЭ-ийн 331 гишүүний 700 орчим уран бүтээлийн зураг бүхий "МУЭ-2010" цомог номыг Берлин хотноо хэвлүүлэн уран бүтээлчид, урлаг сонирхогчдод хүргэлээ. Тус номыг хэвлүүлэхэд тээврийн зардал болон гаалийн татварын хамт нийт 41 727 958 төгрөг зарцуулжээ. Өнгөрсөн 3 жилийн хугацаанд тус байгуулна. 5 урлан, Пассаж төв зэрэгт 34 343.687 төгрөгийн засвар тохижигийн ажил хийжээ. Үл хөдлөх хөрөнгүүдийн төрбөр газрын татвар, ХXOAT-т 32 901 440 төрөг төлсөн байна. Уран бүтээлчдийн бүтээн туурвих уйл ажиллагаа өргөжүүлэх үүднээс 82 айлийн сууц, галерей, зэрэг үйлчилгээний газар бүхий МУЭ-ийн уран бүтээлийг “Зуслан-Урлан” хотхонг байгуулахаар Төв айм Баянчандмань сумын Хар хошуу гэдэг газар 8 га газрын зөвшөөрөл авч кадастрын, геодезийн хөрсний зэрэг бичиг баримтыг бурдуулэн, барилга архитектурын болон цахилгаан, дулаан хангамж, цэвэр, бохир ус зэрэг ба бутцийн иж бүрэн зургийг мэргэжлийн байгууллагуудаар хийлгэхэд нийтдээ 57.598.800 тегрег зарцууллаа. Мөн Төв аймгийн Эрдэнэ сумын нутаг Баян-Даваанд 5 га газарт “Art-camp” буюу “Уран бутээлчдийн отог” төслийг хэрэгжүүлэх эхний ажлуудад 10.115.000 төгрөг зарцуулаар байна гэж онцлон дурджээ. Тус хурлаар зохион байгуулалтын асуудлыг хэлэлцэж, МУЭ-ийн хорооны даргаар зураач Ц. Энхжин, даргаар урлаг судлагч О.Сосор, тэргуулэгчдээр С.Бадрал Д.Булгантуяа, Ц.Олзбаатар Б.Төмөрбаатар, Ц.Цэгмэд, А.Чадраабал, Ш.Чимэддорж, хяналтын зөвлөлийн гишүүдээр Ц.Ванчиг, С.Алтантуяа, Д.Наранцэцэг нарыг сонгожээ. -Зураач Б.Насанцэнгэл “Урлангийн зочид” А.Чадраабал “Морь”, “Өрсөлдөөн” уран зураг, барималч А.Очирболд "Кайф", "Чингункав" уран баримлаараа МУЭ-ийн нэрэмжит шагнал хүртэв. 2011 OH -Хүннү гүрэн байгуулагдсаны 2220, Их Монгол байгуулагдсаны 805, Тусгаар тогтнолоо тунхагласны 100 Ардын хувьсгалын 90 жилийн түүхт ойнуудад зориулж Улсын баяр наадмын комисстой хамтран зохион байгуулсан "Монголын сайхан орноор уран бугээгийн үзэсгэлэнд 138 бүтээл дэлгэснээс 40 бүтээлийг тус бүр 70.000 төгрөгөөр урамшуулав. -Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагатай хамтарч “Өнгө ба хар, цагаан”, БНСУ-ын Соёлын харилцааны нийгэмлэг, ДУС-тай хамт “Гранд Арт”, Еренхийлөгчийн тамгын газартай “Бичиг соёл”, Залуу уран бүтээлчдийн нэгдлээ дэмжиж “Алтан бийр”, уламжлалт “Намар үзэсгэлэнгүүдийнхээ шилдэг бүтээлүүдийг тодруулан шагнажээ. МУЭ-ийн шагналт, урлаг судлаач О. СОСОР

МУЭ-ийн шагналт, урлаг судлаач О. СОСОР

I'm a paragraph. Click here to add your own text and edit me. It's easy.